ត្រីផ្សោតពីរក្បាល បានពន្លេចខ្លួនឡើង ប្រលែងទឹកនៅលើទន្លេមេគង្គ ក្នុងខេត្តក្រចេះ ប្រទេសកម្ពុជា ធ្វើអោយអ្នក​ទេសចរណ៍ ដែលរងចាំទស្សនាត្រីផ្សោតទាំងនេះ មានសេចក្ដីសប្បាយរីករាយយ៉ាងខ្លាំង។ ប៉ុន្តែទៅអនាគត មិន​ប្រាកដថា មងអួននេសាទដ៏ប្រល័យ អាចនឹងទុកអោយប្រភេទត្រីដ៏កម្រនេះ មានជីវិតបានយូរដល់ពេលណានោះទេ។

សត្វត្រីផ្សោត។

ដើម្បីការពារ«ប្រភេទត្រី» ដែលមានយ៉ាងកម្រមួយនេះ កាណូតឈើមួយចំនួន បានជិះត្រួតពិនិត្យនៅជុំវិញ​តំបន់​ដែលគេ​តែងតែឃើញ ពពួកផ្សោតចេញមកលោតលេងកំសាន្ដ នៅខេត្តក្រចេះ។ សកម្មភាព ដែលបានបង្ហាញពីការខំប្រឹងថែរក្សា ត្រី«ដូហ្វាំងទឹកសាប»ទាំងនេះ រួមនឹងទប់ស្កាត់ផងដែរ នូវរាល់បទល្មើសទាំងឡាយ។

តែនៅឆ្ងាយពីនេះ តែប៉ុន្មានគីឡូម៉ែត្រ អ្នកការពារម្នាក់ ក្នុងចំណោមអ្នកការពារ៧៧នាក់ លោកពេជ្រ សុខ័ន បានត្អូញថា មិនអាចអត់ដង្ហើមបានយូរ ដោយបានបង្ហាញពីសំណាញ់នេសាទ ដែលលើកចេញពីទឹក កាលពីរថ្ងៃមុននេះ។ ទោះជា​មាន​ការហាមឃាត់ មិនអោយធ្វើការនេសាទទៅលើ«ត្រីផ្សោត»ទាំងនេះ ដែលអ្នកជំនាញចាត់ទុកថាជាមូលហេតុសំខាន់ ក្នុង​ការបំផ្លាញអោយហិនហោច នូវប្រភេទដ៏កម្រនេះ តែវាហាក់ដូចជាពិបាក នឹងអោយប្រជាជននៅទីនោះ បោះបង់​ទម្លាប់​ចាស់នេះចោលណាស់។ លោកពេជ្រ សុខ័ន បានថ្លែងថា «យើងត្រូវអប់រំមនុស្សទាំងនេះ រាល់ថ្ងៃ»។

រដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា បានបង្ហាញស្ថិតិថា នៅមាន«ផ្សោត» ចំនួន១៨០ក្បាល កំពុងរស់នៅសព្វថ្ងៃក្នុងតំបន់ នៃទន្លេមេគង្គ​នោះ។ ប៉ុន្តែតួលេខនេះ ត្រូវបានបដិសេធដោយ មូលនិធិពិភពលោក ដើម្បីធម្មជាតិ (WWF) ដែលបានគិតថា ចំនួនដែល​នៅសេសសល់ មានត្រឹមតែ៨៥ក្បាលប៉ុណ្ណោះ។

មូលហេតុដែលឈានទៅដល់ ការស្លាប់រង្គាលដែលកើនឡើងខ្ពស់នេះ មានដូចជា ត្រីឈ្មោលមានច្រើនជាង ជម្ងឺ និងការ​បំផ្លាញជម្រករបស់ពពួកត្រីទាំងនេះ។ តែអ្វីដែលជាមូលហេតុសំខាន់ គឺការបង់មងអួននេសាទ មានប្រភេទ​ជាការអូស​បញ្ឈរមួយ ដែលនឹងចាប់នូវរាល់ប្រភេទសត្វត្រី ដែលឆ្លងកាត់ចូលទៅក្នុងនោះ។ មូលនិធិពិភពលោក ដើម្បីធម្មជាតិ បាន​ចាត់ទុកថា ការនេសាទរបៀបនេះ ជាការគម្រាមដ៏ធំមួយ។

អាជ្ញាធរបានបង្កើតកាលពីខែសីហាមុន នូវតំបន់អភិរក្សមួយ ដែលមានបណ្ដោយប្រវែង១៨០គីឡូម៉ែត្រ ពីទីក្រុងក្រចេះ រហូតដល់ព្រំដែនខ្មែរ-ឡាវ។ ការនេសាទ ត្រូវបានអនុញ្ញាតិជាទូទៅ តែសម្ភារះខ្លះ ដូចជាការអូសម៉ង អួនខាងលើ ត្រូវ​បានហាមឃាត់។ ជនប្រព្រឹត្តិល្មើស មិនត្រូវបានផាកពិន័យ ឬមានការឃាត់ខ្លួននោះទេ គ្រាន់តែរឹបអូសយក​សម្ភារះ​ដែល​ខុសច្បាប់នោះប៉ុណ្ណោះ ដែលតាមគណកម្មាធិការរបស់រដ្ឋាភិបាល ដើម្បីអភិរក្សសត្វផ្សោត និងអភិវឌ្ឍន៍អេកូ-ទេសចរណ៍ បានយល់ថា ការពិន័យត្រឹមនេះ វាខ្លាំងណាស់ទៅហើយ សម្រាប់ប្រជាជនក្រខ្សត់ទាំងនោះ។

រហូតមកទល់នឹងពេលនេះ អាជ្ញាធរបានរឹបអូស មងសំណាញ់សម្រាប់អូសនេសាទ បានរហូតដល់ទៅ៨ ០០០ម៉ែត្ររួចមក​ហើយ តែនៅក្នុងតែប៉ុន្មានថ្ងៃពីដើមខែធ្នូកន្លងមកនេះប៉ុណ្ណោះ។

សត្វត្រីផ្សោត លោតរាំរមួលខ្លួន នៅលើទឹក។

ក្រពះរបស់អ្នកនេសាទ

ការអភិវឌ្ឍន៍ គម្រោងអេកូ- ទេសចរណ៍ ជាចលករមួយ សម្រាប់ជួយសង្គ្រោះ ប្រភេទត្រីផ្សោតទាំងនោះ ដែលមាននៅតែ​បីតំបន់ប៉ុណ្ណោះ នៅក្នុងពិភពលោក។ ប្រធានគណកម្មាធិការអភិរក្សសត្វផ្សោតលោក ទូច សៀងតាណា បានលើក​បញ្ជាក់​ថា ក្នុងឆ្នាំ២០១២នេះ ចំនួនទេសចរណ៍បានកើនឡើង ប្រមាណជា ៣០ ០០០នាក់ ដែលឆ្នាំមុនមានតែ ២០ ០០០នាក់ និង​ឆ្នាំ២០០០ តែ៥០នាក់ប៉ុណ្ណោះ។ នៅពេលទេសចរណ៍ធ្វើដំណើរ មកកាន់ទីនោះ ការជួលទូក និងការលក់វត្ថុអនុស្សាវរីយ៍ បានធ្វើអោយប្រជាជនអ្នករស់នៅទីនោះ ទទួលបាននូវប្រាក់ចំណូលគួរអោយកត់សម្គាល់។

ប៉ុន្តែប្រជាជននៅទីនោះ មិនសូវជាយកចិត្តទុកដាក់នឹងបម្រាមហាមឃាត់ប៉ុន្មានទេ​ ហើយមងអួន ដែលអាចសម្លាប់សត្វ​ផ្សោត នៅតែមានវត្តមាន ដើម្បីជាមធ្យោបាយយ៉ាងសំខាន់ នៅក្នុងការចិញ្ចឹមជីវិតរបស់ពួកគាត់។ លោកទូច សៀងតាណា ទទួលស្គាល់ថា «ការប្រយុទ្ធទប់ស្កាត់ នៅមិនទាន់ដល់ទីបញ្ចប់ទេ បើកាលណាភាពក្រីក្រ នៅមិនទាន់អាច​បំបាត់​បាន​នោះ។ ពួកគាត់យល់ថា មងអួនទាំងនេះ អាចសម្លាប់ត្រីផ្សោតបាន (...) តែធ្វើម៉េច? ពួកគាត់ត្រូវគិតពីក្រពះសិន។»

មូលនិធិពិភពលោក កំពុងធ្វើការជាមួយរដ្ឋាភិបាល និងអង្គការផ្សេងទៀត ដើម្បីអភិវឌ្ឍន៍គម្រោង នៅផ្ទាល់នឹងទីកន្លែង ក្នុង​ភូមឃុំចំនួន ៣៧។ តែរាល់អភិវឌ្ឍន៍ទាំងនោះ មិនបានធ្វើអោយលោក អៀម ម៉ៅ អាយុ៥៥ឆ្នាំ ទទួលបានអត្ថប្រយោជន៍​នោះទេ។ គាត់រស់នៅផ្នែកខាងជើងនៃតំបន់អភិរក្សត្រីផ្សោត ហើយគាត់រកបានប្រមាណជា ២ដុល្លាក្នុងមួយថ្ងៃ ដោយសារ​ការនេសាទជារៀងរាល់ថ្ងៃរបស់គាត់។ គាត់និយាយថា «វាជាការពិបាករកស៊ីចិញ្ចឹមជីវិតណាស់​ សម្រាប់យើងដែល​រស់​ក្បែរ​ត្រីផ្សោតទាំងនេះ»។

តែទោះជាយ៉ាងណាក៏ដោយ ក៏លោក ពេជ្រ សុខ័ន បានបង្ហាញសុទិត្ថិនិយមយ៉ាងដូច្នេះថា «ពេលយើងរឹបអូស​មងអួន​របស់ពួកគាត់ ៗ លែងហ៊ានប្រឆាំងទៀតហើយ ព្រោះពួកគាត់ដឹងថាវាខុសច្បាប់។ ពីមុន ហ៊ានតែចូលរឹបអូស ពួកគាត់​បញ្ចេញកាំបិតពូថៅដាក់យើងវិញភ្លាម។»

-------------------------------------------------
ដោយ ៖ កេសរកូល - ភ្នំពេញ ថ្ងៃទី០២ ខែមករា ឆ្នាំ២០១៣
ប្រភព៖ ទីភ្នាក់ងារសារពត៌មានបារាំង អាអេហ្វប៉េ (AFP)
រក្សាសិទ្ធគ្រប់យ៉ាងដោយ៖ មនោរម្យព័ងអាំងហ្វូ