រូបភាពមួយចំនួន របស់តំណាងរាស្រ្តគណបក្សប្រឆាំងលោក សុន ឆ័យ ក្នុងវេទិការសាធារណៈ ដែលបានរៀបចំឡើងដោយ ចលនាអំណាចពលរដ្ឋខ្មែរ របស់លោកសួន សេរីរដ្ឋា នៅតាមបណ្តារដ្ឋនានា នៃសហរដ្ឋអាមេរិក និងប្រទេសកាណាដានោះ បានរងការចោទប្រកាន់ថា ជាការឃុបឃិតចង់«រំលាយរាជានិយម»។ រូបភាពទាំងនេះ ត្រូវបានបកស្រាយ ដោយស្ថាប័ន​របស់រដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា និងត្រូវបានចុះផ្សាយនៅលើគេហទំព័រ របស់អង្គភាពព័ត៌មាននិងប្រតិកម្មរហ័ស និងគេហទំព័ររបស់​អគ្គស្នងការនគរបាលជាតិ។

ព្រះមហាក្សត្រព្រះបាទ នរោត្តម សីហមុន្នី ទ្រង់គ្រងរាជបល្ល័ង្គ ក្នុងរាជាណាចក្រទីពីរនៃកម្ពុជា។

ចំពោះបញ្ហាថា «រំលាយ ឬការពាររបបរាជានិយមនៅកម្ពុជា»នោះ គួរស្វែងយល់ថា តើការការពាររបបរាជានិយម ត្រូវ​អនុវត្តតាមវិធីណាខ្លះ? និងទង្វើរបែបណា ដែលអាចចាត់ទុកថា ជាការរំលាយរបបរាជានិយម? ហើយរបបរនេះ​អាច​រំលាយ​បានដែរ ឬទេ សម្រាប់កម្ពុជា?

គ្រប់អ្នកនយោបាយទាំងអស់បានដឹងហើយថា «របបរាជានិយម» ត្រូវបានការពារដោយរដ្ឋធម្មនុញ្ញ ដែលជាច្បាប់កំពូល​របស់ជាតិ។ ដូច្នេះទោះតាមវិធីសាសន៍ណាក៏ដោយ គ្មានបុគ្គលណាម្នាក់ បក្សណាមួយ អាចរំលាយរបបរាជានិយមនេះ តាមរយៈការសើរី ឬធ្វើវិសោធនកម្មរដ្ឋធម្មនុញ្ញនោះបានឡើយ។ រដ្ឋធម្មនុញ្ញកម្ពុជា មាត្រា១៥៣ថ្មី បាន«ហាមឃាត់»​ដាច់ខាតចំពោះការសើរើ ឬវិសោធនកម្មរដ្ឋធម្មនុញ្ញ បើកាលណាមានការប៉ះពាល់ដល់ប្រពន្ធ័ប្រជាធិបតេ្យសេរីពហុបក្ស និងរបបរាជានិយមអាស្រ័យដោយរដ្ឋធម្មនុញ្ញ។

ចំពោះអ្នកវិភាគ និងអ្នកតាមដានស្ថានការណ៍នយោបាយកម្ពុជាមួយចំនួន បានលើកឡើងថា ចំពោះ«ការរំលាយ»របប​រាជានិយមនៅកម្ពុជានោះ មិនអាចធ្វើទៅបានទេ។ ជាឧទាហរណ៍ស្រាប់ ឃើញថាសន្ទុះនៃការគោរព និងគាំទ្ររបស់​ប្រជា-​ពលរដ្ឋ ចំពោះព្រះបរមរតនកោដ្ឋ (ព្រះបាទនរោត្តម សីហនុ) មានលក្ខណៈខ្លាំងក្លាណាស់ ដូច្នេះគ្មានអ្នកនយោបាយ​ណា​មួយទោះបីជាឈ្នះ ឬចាញ់ឆ្នោតក្តី អាចធ្វើការ«រំលាយរបបរាជានិយម»នោះបានទេ។ ប៉ុន្តែបើការរំលាយរបបរាជានិយម ត្រូវបានប៉ុនប៉ងដោយក្រុមណាមួយនោះមែន លទ្ធផលដែលនឹងទទួលបាន មិនមានអ្វីក្រៅពីការបាត់បង់នូវប្រជាប្រិយភាព របស់ក្រុមនោះតែប៉ុណ្ណោះ។

លោក កែម ឡី អ្នកស្រាវជ្រាវការអភិវឌ្ឍន៍សង្គម បានបង្ហាញថានៅក្នុងរដ្ឋធម្មនុញ្ញដែលជាច្បាប់កំពូល បានចងជាប់ក្នុងការ​ការពាររបបរាជជានិយមនេះ។ លោកចាត់ទុកថា រាល់សកម្មភាព ឬការលើកឡើងរបស់អ្នកនយោបាយមួយចំនួន គ្រាន់​តែ​ជាការទាញយក ប្រជាប្រិយភាព និងប្រយោជន៍សម្រាប់បក្សរៀងៗខ្លួនតែប៉ុណ្ណោះ មិនមែនមានន័យថា«ចង់ការពាររបប​រាជានិយមនោះទេ»។

ឯអ្នកវិភាគសង្គម និងនយោបាយ លោក ឡៅ ម៉ុងហៃ បានលើកឡើងដូចគ្នានេះដែរ។ លោកថា គ្មានបុគ្គលណាម្នាក់ អាច​រំលាយស្ថាប័នព្រះមហាក្សត្របានឡើយ។ លោកបន្តថា លើកលែងតែធ្វើ«រដ្ឋប្រហាររដ្ឋធម្មនុញ្ញ» ទើបអាចផ្តួលរំលំ​រាជានិយមបាន។ តែករណីនោះ នឹងមិនអាចធ្វើទៅរួចនោះឡើយ នៅក្នុងស្ថានភាពប្រទេសកម្ពុជា ក្នុងពេលបច្ចុប្បន្ននេះ។

«រដ្ឋប្រហាររដ្ឋធម្មនុញ្ញ» មានន័យស្មើរនឹងប្រឆាំងសហគមន៍ជាតិ និងអន្តរជាតិ

ចំពោះការធ្វើរដ្ឋប្រហារ លោក កែម ឡី បន្តថា សម្រាប់កម្ពុជាបច្ចុប្បន្ននេះ មិនអាចប្រើប្រាស់នូវកំលាំង ដើម្បីធ្វើរដ្ឋប្រហារ​ចូលមកដណ្ដើម កាន់កាប់អំណាចនោះបានឡើយ។ លោកបន្តថា បើឡើងកាន់អំណាច ដោយការប្រើនូវកំលាំង​ប្រដាប់​អាវុធនោះ នឹងធ្វើឲ្យមានមហន្តរាយដល់ប្រទេសជាតិ។ លោកថាជាការប្រសើរណាស់ ដែលមានច្បាប់ចែងច្បាស់លាស់ ហើយប្រជាពលរដ្ឋកម្ពុជាភាគច្រើនក៏មានការចេះដឹង។ អ្វីៗទាំងនេះហើយ ដែលជាមូលដ្ឋានគ្រឹះដ៏សំខាន់ ក្នុងការជួយ​មិន​ឲ្យកើតមាននូវរដ្ឋប្រហារ ឬចលនាផ្តួលរំលំនានា។

រដ្ឋធម្មនុញ្ញនៃប្រទេសកម្ពុជាសព្វថ្ងៃ បានកើតចេញពីកិច្ចព្រមព្រៀងសន្តិភាពទីក្រុងប៉ារីសថ្ងៃទី២៣ ខែតុលា ឆ្នាំ១៩៩១ និង​បន្ទាប់ពីការបោះឆ្នោតអាណត្តិទីមួយ រៀបចំដោយអង្គការសហប្រជាជាតិនាឆ្នាំ១៩៩៣។ ទាំងនេះបានបង្ហាញថា ប្រទេស​កម្ពុជា ត្រូវបានសហគមន៍អន្តរជាតិជួយឈឺឆ្អាល និងបានចំណាយទាំងកម្លាំង និងទ្រព្យធនដើម្បីជម្រុញ​ឲ្យ​ប្រទេសនេះ ដើរនៅក្នុងគន្លងមួយនៃលិទ្ធិប្រជាធិតេយ្យ និងការគោរពសិទ្ធិមនុស្ស។ ការប៉ុនប៉ងណាមួយ ដែលចង់ផ្លាស់ប្ដូររដ្ឋធម្មនុញ្ញ ឬរបប ដោយក្រុមណាមួយនោះ វាមិនត្រឹមតែ ជាការក្បត់ឆន្ទៈប្រជាជនកម្ពុជាដែលនៅតែស្រឡញ់រាជានិយមនោះទេ តែ​វាក៏ជាការក្បត់បំណង ប៉ងដោយសហគមន៍អន្តរជាតិទាំងមូលនោះផងដែរ។

អ្វីខ្លះដែលចាត់ទុកថា ជាការ«ការពាររបបរាជានិយម»?

អ្នកស្រាវជ្រាវការអភិវឌ្ឍន៍សង្គម លោក កែម ឡី បានពន្យល់ថា ចំពោះការការពាររបបរាជានិយមពិតប្រាកដនោះ អ្វីដែល​មានចែងក្នុងរដ្ឋធម្មនុញ្ញ ត្រូវរៀបចំ ឬបង្កើតឲ្យមានឡើង។ តួយ៉ាងដូចជា ការបង្កើតឲ្យមានឧត្តមក្រុមប្រឹក្សាការពារជាតិ ដែលមានព្រះបហាក្សត្រគង់ ជាអគ្គមេបញ្ជាការកំពូលនៃកងទ័ព និងធ្វើយ៉ាងណាឲ្យទ័ពនោះ​ឯករាជ្យសម្រាប់​ការពារ​រាជបល្ល័ង ការពារទឹកដី ។

លោកបន្តថា ករណីមួយទៀតត្រូវរៀបចំឲ្យមានច្បាប់ ស្តីពីការរៀបចំសមាជជាតិ ដែលមានព្រះមហាក្សត្រគង់ជាអធិបតី និងអនុញាតិឲ្យមានការចូលរួមពីប្រជាពលរដ្ឋ។ រាល់សំណូមពររបស់ប្រជាពលរដ្ឋ ដែលបានលើកឡើងក្នុង​សមាជជាតិ​នោះ ត្រូវបានចងក្រងដោយទីប្រឹក្សារបស់ព្រះមហាក្សត្រ និងឡាយព្រះហស្ថលេខាដោយព្រះមហាក្សត្រ ដើម្បីដាក់ជូន​ព្រឹទ្ធសភា រដ្ឋសភា និងរាជរដ្ឋាភិបាលពិចារណារ៕

---------------------------------------------------------
ដោយៈ អ៊ុម វ៉ារី - ភ្នំពេញថ្ងៃទី២៨ ឧសភា ឆ្នាំ២០១៣
រក្សាសិទ្ធគ្រប់យ៉ាងដោយ៖ មនោរម្យព័ងអាំងហ្វូ