ការប្រៀបធៀប ពីសន្តិភាពរបស់ប្រទេសកម្ពុជា ទៅនឹងប្រទេសលីប៊ី និងប្រទេសស៊ីរី ដោយមន្ត្រី​រដ្ឋាភិបាល​កម្ពុជា និងទីបំផុត ដោយវីដេអូ«ឃោសនា»មួយ របស់គណៈកម្មាធិការសិទ្ធិមនុស្សកម្ពុជា បាន​ធ្វើ​ឲ្យ​គេ​លើក​ជា​សំនួរថា តើរបបគ្រប់គ្រងរបស់លោក ហ៊ុន សែន មានទិដ្ឋភាព«ផ្ដាច់ការ»ដូចរបបគ្រប់គ្រង របស់​លោក មូអាម៉ា កាដាហ្វី (Mouammar Kadhafi) និងលោក បាឆារ អាល់-អាសាធ (Bachar al-Assad) ឬ​យ៉ាង​ណា? ហេតុអ្វីក៏​មន្ត្រី​រដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា រាប់ទាំងនាយករដ្ឋមន្ត្រី លោក ហ៊ុន សែន និងវីដេអូ​«ឃោសនា»​នោះ​ផង មិន​លើក​យក​ប្រទេស​ផ្សេងទៀត មកធ្វើការប្រៀបធៀប? បើសិនជារដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា លើក​ឡើង​របៀប​នេះ តើវា​បង្ហាញ​ពី​ការ​គាំទ្រ​​របស់​រដ្ឋាភិបាលលោក ហ៊ុន សែន ទៅកាន់របបផ្ដាច់ការទាំងនោះឬ?

ខាងក្រោយនេះ ជាការពន្យល់តបទៅនឹងសំនួរខាងលើ ដោយលើកយក​ឯកសារមួយចំនួន (មានខ្សែរភ្ជាប់) មក​បញ្ជាក់ បូករួម​នឹងការបកស្រាយ ពីលោក ព្រហ្ម គិត អតីតមន្ត្រីច្បាប់មួយរូប ពីប្រទេសកម្ពុជាផង។ ប៉ុន្តែ​មុន​នឹង​ចាប់​ផ្ដើម ទស្សនាវដ្ដីមនោរម្យ.អាំងហ្វូ​សូមអញ្ជើញប្រិយមិត្ត ទស្សនាសេចក្ដីរាយការណ៍មួយ របស់​វិទ្យុ​អាស៊ី​សេរី ស្ដីពី​វីដេអូ«ឃោសនា» របស់​គណៈ​កម្មាធិការ​សិទ្ធិមនុស្សកម្ពុជា (សេនាធិការមួយ​របស់​រដ្ឋាភិបាល) ដូច​តទៅ៖

មិនដូចគ្នាទេ! នេះជាការឧទ្ទានឡើងយ៉ាងខ្លី របស់លោក ព្រហ្ម គិត ទៅនឹងសំនួរខាងលើ ដែលទស្សនាវដ្ដី​មនោរម្យ.អាំងហ្វូ បានជម្រាបសួរលោក នៅថ្ងៃនេះ។ លោកបានបន្តថា មេដឹកនាំផ្ដាច់ការ លោក មូអាម៉ា កាដាហ្វី នៅប្រទេសលីប៊ី កាន់អំណាចបានជាង៤១ឆ្នាំ និងមេដឹកនាំផ្ដាច់ការ របស់ប្រទេសស៊ីរី លោក បាឆារ អាល់-​អាសាធ កាន់អំណាចបានជាង ១៥ឆ្នាំ តែលោក ហ៊ុន សែន មេដឹកនាំរបស់កម្ពុជា កាន់អំណាច​បាន​ជាង​៣១ឆ្នាំ។

ប្រទេសលីប៊ី និងស៊ីរី ជាប្រទេសពីរ នៅក្នុងចំណោមប្រទេសជាច្រើន ដែលបានរងការធ្វើ​បដិវត្តន៍ផ្កាម្លឹះ ឬ​បដិវត្តន៍​​នៃរដូវផ្ការីកអារ៉ាប់ (Arab Spring) នៅប៉ុន្មានឆ្នាំចុងក្រោយនេះ។ ចំពោះពាក្យ«បដិវត្តន៍ពណ៌» ដែល​​លោក ហ៊ុន សែន និងរដ្ឋាភិបាលរបស់លោក តែងប្រើជាញឹកញាប់​នោះ​ ទំនង​ជាចង់​សំដៅ​ទៅ​បដិវត្តន៍​មួយ​បែប​ទៀត ​(Colour revolution) ដែលបានកើតឡើង នៅបណ្ដាប្រទេសអ៊ឺរ៉ុបខាងកើត ឬប្រទេស​អាស៊ី​ខាង​លិច ដោយ​មាន​ការជួយគាំទ្រ ពីសំណាក់បស្ចឹមលោក។ ប៉ុន្តែបដិវត្តន៍ណាក៏ដោយ សុទ្ធតែមាន​លក្ខណៈ​​ជា​ការ​ងើបឈរឡើង ពីសំណាក់​ប្រជាពលរដ្ឋនៅក្នុងប្រទេសនោះ ដើម្បីផ្ដួលរំលំមេដឹកនាំផ្ដាច់ការ កាន់​អំណាច​ដុះ​ស្លែ ដែល​យក​ប្រទេស​ជាតិ ទឹកដី និងប្រជាជនទាំងមូល ជាទ្រព្យផ្ទាល់ខ្លួន ឬជារបស់​គ្នីគ្នា​បក្ខពួក​របស់​ខ្លួន។

​យោងតាមនិយមន័យ នៃបដិវត្តទាំងប៉ុន្មានខាងលើ និងការលើកឡើងកន្លងមក របស់លោក ហ៊ុន សែន រួម​នឹង​មន្ត្រី​ក្រោម​បង្គាប់​របស់លោកផងនោះ តើលោក ហ៊ុន សែន និងមន្ត្រីរបស់លោក ពិតជាទទួល​ស្គាល់​ដោយ​ខ្លួន​ឯងថា របបគ្រប់គ្រងកម្ពុជាសព្វថ្ងៃ ជារបបផ្ដាច់ការ ហើយកំពុងភ័យខ្លាចនឹងការផ្ដួលរំលំ ពី​សំណាក់​ពលរដ្ឋ​ឬ? គួរកត់សម្គាល់ដែរថា ប្រទេសជាច្រើនផ្សេងទៀត ដែលមានសុខសន្តិភាព ការអភិវឌ្ឍន៍ និងដើរតាម​គន្លង​ប្រជា​ធិបតេយ្យ ក្រោយបដិវត្តន៍ទាំងនេះនោះ លោក ហ៊ុន សែន និងរដ្ឋាភិបាលរបស់លោក មិនខ្ចីលើក​យក​មក​និយាយ​ឡើយ តែលើកយកមកនិយាយតែប្រទេស លីប៊ី និងស៊ីរី ទាំងពីរនេះប៉ុណ្ណោះ។ តើមកពីហេតុអ្វី?

បើពិនិត្យមើលទិដ្ឋភាពនេះ​តែមួយជ្រុង ឬដូចវីដេអូរបស់រដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា លើកយក​តែ​«សម្បក​​ក្រៅ»មកបង្ហាញ​នោះ វាហាក់ដូចជាមានលក្ខណៈដូចគ្នា។ ជា​ឧទាហរណ៍៖ បន្ទាប់ពីមរណៈភាពរបស់លោក មូអាម៉ា កាដាហ្វី ក្រុមប្រឆាំងនៅក្នុងប្រទេសស៊ីរី តែងតែងលើក​ឡើង​ថា «កាដាហ្វី ចប់ហើយ។ ឥឡូវនេះ ដល់វេនលោក បាឆារ អាល់-អាសាធ ឯងម្ដង។»។ ភាសាស្រដៀងគ្នានេះ ក៏​ត្រូវ​​បាន​ក្រុម​ប្រឆាំង​នៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជា លើក​យកមកប្រើ ដើម្បីប្រឆាំងនឹងលោក ហ៊ុន សែន ដែរ។ ប៉ុន្តែ​បើនិយាយពី របៀបរបបដឹកនាំ និងនយោបាយ នៃរបប​ទាំង​បីនេះ មិនដូចគ្នាទេ។ តើមិនដូចគ្នាអ្វីខ្លះ? ទស្សនាវដ្ដីមនោរម្យ.អាងហ្វូ ក៏សូមលើក​យក​ហេតុការណ៍​សង្ខេបៗ​មួយ​ចំនួន មក​​ជម្រាប​ជូន។

របបដឹកនាំរបស់លោក មូអាម៉ា កាដាហ្វី ត្រូវបានបង្កើតឡើង​នៅឆ្នាំ១៩៦៩ បន្ទាប់ពីរដ្ឋប្រហារយោធា​ ដឹកនាំ​ដោយលោក កាដាហ្វី ខ្លួនឯង ​ទម្លាក់ស្ដេច «Idris» ទីមួយ ពីរាជបល្ល័ង្គ មុននឹងរបប«សាធារណៈរដ្ឋ»​មួយ ត្រូវ​បាន​ប្រកាស​ឡើង ដោយក្រុមលោក កាដាហ្វី នោះខ្លួនឯង។ លោក កាដាហ្វី បានដឹកនាំប្រទេសស៊ីរី អស់​រយៈ​ពេល​ជិត​៤២ឆ្នាំ មុននឹងលោកត្រូវបានទម្លាក់ចេញពីអំណាច (និងសម្លាប់) នៅឆ្នាំ២០១១ ដោយ​សារ​កម្លាំង​បះបោរ​របស់ប្រជាជន និងការអន្តរាគមន៍យោធា ពីសំណាក់កងទ័ពរបស់ប្រទេសសម្ព័ន្ធមិត្ត នៃ​អង្គការ​អូតង់ (OTAN ឬ NATO = អង្គការ​នៃ​សន្ធិសញ្ញា​អាត្លង់ទិកខាងជើង)។ តាំងពីពេលនោះមក ជាពិសេស​ចាប់​ពី​ឆ្នាំ​២០១៤​មក ប្រទេសលីប៊ី​បានធ្លាក់ចូលក្នុងសង្គ្រាមស៊ីវិល និងមានរដ្ឋាភិបាលដល់ទៅពីរ ដែលកំពុងទាមទារ​ពី​សិទ្ធិ​​ស្រប​​ច្បាប់​​របស់​ខ្លួន។

ចំពោះរបបដឹកនាំរបស់លោក បាឆារ អាល់-អាសាធ វិញ បានបន្តមរតកនៃរបបដឹកនាំប្រទេស នៅ​ឆ្នាំ​២០០០ ពីឪពុករបស់លោក ឈ្មោះ ហាហ្វេស អែល-អាសាធ (Hafez el-Assad) ដែលបានធ្វើ​រដ្ឋប្រហារ​យោធា ទម្លាក់​របប​ដឹកនាំមុន នៅឆ្នាំ១៩៧០ (ឪពុកលោក បាឆារ អាល់-អាសាធ បានដឹកនាំ​ប្រទេស​អស់​រយៈ​ពេល​៣០ឆ្នាំ ជាមួយ​គណបក្សតែមួយ ឈ្មោះ «Baas»)។ ខុសពីឪពុកខ្លួន លោក បាឆារ អាល់-អាសាធ បាន​បើក​ឲ្យ​ប្រជាជន​ស៊ីរីមានសិទ្ធិសេរីភាពខ្លះ នៅក្រោមការគ្រប់គ្រងរបស់ខ្លួន។  ចាប់​ពី​បដិវត្តន៍​ផ្កាម្លឹះ ឆ្នាំ២០១១មក ប្រទេសស៊ីរី​បាន​ធ្លាក់​ខ្លួន ចូលទៅក្នុងសង្គ្រាមស៊ិវិល ដែលបង្កឲ្យ​មាន​មនុស្ស​ស្លាប់ ច្រើន​ជាង​២សែន៤ម៉ឺននាក់ (តួលេខ​ផ្ដល់​នៅ​ខែ​សីហា ឆ្នាំ២០១៥) និងប្រជាជនច្រើនជាង ១១​លាន​នាក់ រត់ភៀសខ្លួន។ ប៉ុន្តែលោក បាឆារ អាល់-​អាសាធ នៅតែកាន់អំណាច ជាប្រធានាធិបតី​នៃ​ប្រទេស​ស៊ីរី​ដដែល។ បើនិយាយរហូតមកដល់ថ្ងែនេះ របប​ដឹកនាំ​របស់​ឪពុក-កូន អាល់-អាសាធ ទាំងពីរ បាន​គ្រប់​គ្រង​​​ប្រទេស​​ស៊ីរី អស់​រយៈពេល​ជិត៤៦ឆ្នាំហើយ។

ប៉ុន្តែលោក ហ៊ុន សែន និងរបបរបស់លោក មិនបានធ្វើរដ្ឋប្រហារទម្លាក់នរណាទេ ដើម្បីលោកបានឡើង​កាន់​អំណាច​នោះ។ នេះ បើគេនិយាយចាប់ពីឆ្នាំ១៩៨៥មក ដែលកាលនោះ លោក ហ៊ុន សែន ចាប់​ផ្ដើម​កាន់​អំណាច ក្នុង​របប​«សាធារណៈរដ្ឋ​ប្រជាមានិតកម្ពុជា» ដែលត្រូវបានប្រទេសវៀតណាមលើកបន្តុបឡើង បន្ទាប់​ពី​​ប្រទេស​កុម្មុយនីសមួយនេះ បានប្រើពាក្យ«រំដោះ» ចូលលុកលុយឈ្លានពានប្រទេសកម្ពុជា នៅឆ្នាំ​១៩៧៩ ដើម្បី​​ផ្ដួលរំលំរបបប្រល័យពូជសាសន៍ខ្មែរក្រហម។ ប៉ុន្តែលោក ហ៊ុន សែន បានធ្វើរដ្ឋប្រហារម្ដង នៅ​ខែ​កក្កដា ឆ្នាំ១៩៩៧ ដើម្បីកំចាត់ព្រះអង្គម្ចាស់ នរោត្ដម រណឫទ្ធិ ពីអំណាច«សហនាយករដ្ឋមន្ត្រី» មុននឹង​លោក ហ៊ុន សែន បាន​​បន្ត​កាន់​អំណាច ជានាយករដ្ឋមន្ត្រីតែម្នាក់ឯង រហូតមកទល់សព្វថ្ងៃ។

បើរាប់ពីឆ្នាំ១៩៨៥នោះមក របបលោក ហ៊ុន សែន បានគ្រប់គ្រងប្រទេសកម្ពុជា បានប្រមាណ​ជា៣១ឆ្នាំ​ប៉ុណ្ណោះ មិន​ច្រើន​ដូចរបបដឹកនាំ របស់លោក កាដាហ្វី និងលោក អាល់-អាសាធ (ទាំងឪពុកកូន) នោះទេ។ ផ្ទុយ​ទៅវិញ របបលោក ហ៊ុន សែន នៅក្នុងព្រះរាជាណាចក្រទីពីរនេះ បានបន្តដឹកនាំប្រទេស ចេញពីការ​បោះឆ្នោត ដែល​ប្រព្រឹត្តិទៅ៥ឆ្នាំម្ដង បើទោះជាមតិមួយផ្នែកបាននិយាយថា ការបោះឆ្នោតនោះ គ្រាន់​តែ​ជា​ឈុត​ឆាក​ប្រជាធិបតេយ្យ ដើម្បីបន្ត​ជូនអំណាច ឲ្យលោក ហ៊ុន សែន នោះក៏ដោយ។ រីឯការដឹកនាំប្រទេស ប្រកប​ដោយ​ភាព​ក្រីក្រ អំពើពុករលួយ និងបក្ខពួកនិយមនោះ ក៏មានកម្រិត​មិនដូចគ្នាដែរ។ នៅឆ្នាំ២០១០ មុន​បដិវត្តន៍​ផ្កាម្លឹះ អង្គការតម្លាភាពអន្តរជាតិ (Transparency Internationnal) បានចាត់ចំណាត់ថ្នាក់​ប្រទេស​កម្ពុជា នៅ​​លេខ​រៀង​​ទី១៥៤ ទាបជាងប្រទេសស៊ីរី (ជាប់លេខ១២៧) និងប្រទេសលីប៊ី (ជាប់លេខ១៤៦)។ ប៉ុន្តែ​នៅ​ឆ្នាំ​២០១៥ ពី​ក្នុងបញ្ជីប្រទេសទាំង ១៦៧ របស់អង្គការតម្លាភាពអន្តរជាតិដដែល ប្រទេសកម្ពុជាមាន​ចំណាត់​ថ្នាក់​លេខ ១៥០ ខ្ពស់​ជាង​ប្រទេស​ទាំងពីរ (ស៊ីរី លេខ ១៥៤ ខណៈ លីប៊ី លេខ ១៦១) ដែលកំពុង​រង​ក្នុង​សង្គ្រាម​ស៊ីវិល។

នយោបាយ និងរចនាសម្ព័ន្ធពង្រឹកអំណាច

និយាយមួយម៉ាត់ឲ្យខ្លី គឺរបបដឹកនាំទាំងបី រងឥទ្ធិពល និងមានភូមិសាស្ត្រនយោបាយ ខុសគ្នា​សឹងតែ​ទាំង​ស្រុង ខណៈ​​​នយោបាយ និងរចនាសម្ព័ន្ធពង្រឹកអំណាច នៅប្រទេសលីប៊ី និងស៊ីរី បានរួមចំណែកយ៉ាង​សំខាន់ ក្នុង​​ការ​​​បង្ក​ឲ្យ​​មាន​សង្គ្រាមស៊ីវិល នៅក្នុងប្រទេសទាំងនោះ។

ប្រទេសលីប៊ី ក្រោមការគ្រប់គ្រងរបស់លោក មូអាម៉ា កាដាហ្វី បានបង្កើតចលនានយោបាយជាច្រើនដង ដើម្បី​​អនុញ្ញាតឲ្យរូបលោក បាននៅកាន់អំណាចយ៉ាងយូរ រហូតដល់ជាងបួនទសវត្សន៍។ ពីឆ្នាំ១៩៦៩ ក្រោយ​រដ្ឋ​ប្រហារ លោក​បាន​ប្រកាសដាក់ប្រទេសលីប៊ី ឲ្យក្លាយជាសាធារណរដ្ឋ​ ហើយ​មានរបៀបដឹកនាំ​​បែប​សង្គម​និយម និង​បែប​«Panarabisme (ចលនាបង្រួបបង្រួមរដ្ឋអារ៉ាប់ នៅក្នុងតំបន់)»។ ប៉ុន្តែដោយចលនា​នយោបាយ​នេះ មិន​ទទួលបានជោគជ័យនោះ ទើបលោក កាដាហ្វី បានបង្កើតចលនាមួយទៀត ដែលធ្វើ​ប្រទេស​លីប៊ី ឲ្យ​មាន​​លក្ខណៈ​ជា «Jamahiriya (ភាសាអារ៉ាប់ មានន័យប្រហាក់ប្រហែលនឹង"សហព័ន្ធ")» ដោយ​ប្រគល់​អំណាច និង​សិទ្ធិ​សម្រេច​ទៅ​តាម​តំបន់ ឬកុលសម្ព័ន្ធនីមួយៗ។ ក្រុមអ្នកសង្កេតការណ៍ បានយល់ថា ចលនា​នយោបាយ​នេះ មានទិដ្ឋភាព​បង្ក​ភាព​ងាយ​ស្រួល ដល់​នរណា​ក៏ដោយ ដែលប៉ុនប៉ងចង់ផ្ដាច់ខ្លួន ឬចង់​ធ្វើការ​បះ​បោរ។

តែចំពោះលោក កាដាហ្វី វិញ បានកាន់អំណាចកណ្ដាល និងបានតម្លើងខ្លួនជា «មគ្គុទេសនៃបដិវត្តន៍» ដែល​ជា​តំណែងមួយគ្មាននៅក្នុង (ឬនៅពីលើ) រដ្ឋធម្មនុញ្ញ។ គ្រួសាររបស់លោក មានតួនាទីនយោបាយ​យ៉ាង​សំខាន់ និង​​ចេះ​​តែខ្លាំង​​ឡើងៗ ​ពីមួយឆ្នាំទៅមួយឆ្នាំ ហើយទទួលបានផលប្រយោជន៍ដ៏មហាសាល ពី​សេដ្ឋកិច្ច និង​ហិរញ្ញវត្ថុរដ្ឋ នៃប្រទេសលីប៊ី។ ចំពោះនយោបាយក្នុងតំបន់ និងនៅលើឆាកអន្តរជាតិវិញ លោក កាដាហ្វី បាន​«គាំទ្រ» ចលនាប្រដាប់អាវុធមួយចំនួន ដែលត្រូវបានចាត់ទុកជាអង្គការភេរវជន និងមិនសូវត្រូវ​គ្នា​ប៉ុន្មាន​ឡើយ ជាមួយ​ប្រទេស​ជា​ច្រើន ជាពិសេសប្រទេសនៅបស្ចឹមលោក។ ប្រទេសជាច្រើនដែល​នៅជុំវិញ​ប្រទេស​លីប៊ី បាន​​រង​​​គ្រោះ​​នឹង​អស្ថិរភាព​នយោបាយ ដោយ​សារ​ការ​ជ្រៀត​ជ្រែក ចូល​កិច្ចការ​ផ្ទៃក្នុង​ប្រទេស​ទាំង​នោះ ពី​សំណាក់​​រដ្ឋាភិបាល​លោក កាដាហ្វី។

រីឯនៅក្នុងប្រទេសស៊ីរីឯណេះ ការកាន់អំណាចដ៏យូរ ពីសំណាក់ឪពុក-កូន ត្រកូល អាល់-អាសាធ បាន​ប្រព្រឹត្តិ​ទៅ​បាន ដោយ​សារ​មានការគាំទ្រ ពីសំណាក់សហគមន៍សាសនាតូចៗជាច្រើន និង​បណ្ដាជន​ស៊ីរី​នៅ​តាម​​ស្រុក​ស្រែ​​​ចំការ នៃប្រទេស។ ការពង្រីកក្បាលម៉ាស៊ីនដឹកនាំរដ្ឋ និងរដ្ឋបាលសាធារណៈនានា ក៏បាន​ជួយ​ឲ្យ​​របប​​ដឹកនាំ ឪពុក-កូនទាំងពីរ នៅឈរជើងបានយ៉ាងយូរដូច្នេះដែរ។ ប៉ុន្តែអំណាចដ៏មានឥទ្ធិពល របស់​ឪពុក-កូន អាល់-​អាសាធ ដែលកាន់អំណាច តាមរយៈប្រជាមតិ (មិនមែនការបោះឆ្នោត) នោះ ទទួល​បាន​ពី​កង​​កម្លាំង​ប្រដាប់​​អាវុធ របស់ប្រទេសស៊ីរីនោះទៅវិញទេ។ ជាពិសេស ដើម្បីបាននៅកាន់អំណាច​បានរាប់​សិប​ឆ្នាំ​​ដូច្នេះ គេត្រូវ​រាប់​បញ្ចូល​ដូចគ្នា នឹងការចេះប្រើប្រាស់​«នយោបាយជាតិនិយម» របស់ត្រកូល អាល់-​អាសាធ​ នៅ​ចំពោះ​​ជម្លោះ​​រវាង​ប្រទេស​ស៊ីរី និងសហរដ្ឋ​អាមេរិក អ៊ីស្ត្រាអែល និងប្រទេសអៀរ៉ាក់ ដែល​កាល​នោះ​​ដឹកនាំ​ដោយ​​លោក សាដាម ហ៊ូសេន (Saddam Hussein)។

នៅពេលចូលមកកាន់តំណែង ជាលើកដំបូងរបស់លោក បាឆារ អាល់-អាសាធ ដោយប្រជាមតិក្នុងថ្ងៃទី១៧ ខែ​កក្កដា ឆ្នាំ២០០០ ពលរដ្ឋនិងក្រុមប្រឆាំងស៊ីរី បានសង្ឃឹមថា នឹងទទួលបាននូវសេរីភាពច្រើនជាងមុន នៅ​ក្នុង​ប្រទេស និងបានបង្កើតឲ្យមាន ជាចលនាជជែកវែកញែកនយោបាយមួយឡើង។ ចលនានោះ មាន​ឈ្មោះ «រដូវ​ផ្ការីក នៅដាម៉ាស (Damas រដ្ឋធានីនៃប្រទេសស៊ីរី)» និងមានអាយុបានតែជាង ៦ខែប៉ុណ្ណោះ។ អាជ្ញាធរ​ស៊ីរី​បាន​បិតរាល់ការជជែកវែកញែកទាំងនោះ ហើយបានដាក់បណ្ដឹង និងបានចាប់ខ្លួន ប្រឆាំងនឹង​អ្នក​ទទួល​ខុសត្រូវ​​ជា​ច្រើននាក់។

ប្រទេសស៊ីរីបានធ្លាក់ខ្លួនខ្លាំង រហូតលុងក្នុងសង្គ្រាមស៊ីវិល ព្រោះឥទ្ធិពលសាសនា និងភូមិសាស្ត្រ​នយោបាយ​ក្នុងតំបន់ មានការប្រែប្រួល។ របបរបស់លោក បាឆារ អាល់-អាសាធ ខ្លួនលោក ក៏ទទួលស្គាល់ដែរ។ ការយក​ចិត្ត​យក​ថ្លើម សហគមន៍សាសានាតូចៗ ពីមុន ក្រោមរបបគ្រប់គ្រងនៃឪពុករបស់លោក អាសាធ បានបង្ក​គ្រោះ​​ឲ្យ​មាន​ការ​ប្រទាញប្រទង់ប្រទេសស៊ិរី មកទល់នឹងសព្វថ្ងៃ។ មួយផ្នែកធំ នៃប្រទេសស៊ីរី ក្នុងឆ្នាំ២០១៥ ត្រូវ​បាន​ក្រុម​រដ្ឋអ៊ីស្លាម (ពាក្យអារ៉ាប់ហៅ Daech ពាក្យ​កាត់​​បារាំង​​ហៅ EI ពាក្យ​​កាត់​​​អង់គ្លេស​​​ហៅ ISIS)​ ដណ្ដើម​កាន់​កាប់​បាន។

ចុះរបបគ្រប់គ្រង របស់លោក ហ៊ុន សែន វិញ?

អតីតមន្ត្រីច្បាប់ លោក ព្រហ្ម គិត បានពន្យល់ថា លោក ហ៊ុន សែន ខុសពីលោក កាដាហ្វី តែលោក ហ៊ុន សែន បានដឹកនាំ​ប្រទេស​ស្រដៀងគ្នាបន្តិច ទៅនឹងឪពុកកូន អាល់-អាសាធ។ លោក ហ៊ុន សែន បានគ្រប់គ្រង​ប្រទេស​​ដោយ​​ខ្លួន​​លោក​​ផ្ទាល់ មិនមានចៅហ្វាយបរទេសណា បញ្ជាពីលើលោកទេ ហើយ​លោកមិនបាន​រង​ឥទ្ធិពល​ពី​សាសនា និងនយោបាយភូមិសាស្ត្រ នៅ​ក្នុង​តំបន់ ដូច​នៅ​​ប្រទេស​​ទាំង​ពីរ​​ខាងលើនោះដែរ។

លោក ហ៊ុន សែន ខុសពីលោក កាដាហ្វី ច្រើនយ៉ាង។ លោក ហ៊ុន សែន មិនបានបង្កើត​នយោបាយ​ផ្ដល់​អំណាច ទៅឲ្យតំបន់ណាមួយទេ បើទោះជាមានកំណែទម្រង់ ក្នុងការធ្វើវិមជ្ឈការអំណាច ទៅឲ្យភូមិ​ឃុំខ្លះៗ​ក៏​ដោយ។ «ខ្មែរក្រហម» ចលនាប្រដាប់អាវុធ​ក្រៅច្បាប់​តែមួយគត់ នៅកម្ពុជា ត្រូវបានលោក ហ៊ុន សែន រំលាយ​រូបរាង​ជាស្ថាពរហើយ។ លោក ហ៊ុន សែន ធ្លាប់ជា«ជនកុម្មុយនីស» ឬជា«បក្ខជន» ទាំងនៅក្នុង​របប​កម្ពុជា​ប្រជា​ធិបតេយ្យ ទាំងនៅក្នុងរបបសាធារណរដ្ឋប្រជាមានិតកម្ពុជា (ក្រោមការលើកបន្តុប ដោយប្រទេស​វៀតណាម)។ តែនៅពេលនេះ លោកមានតួនាទី ត្រឹមជានាយករដ្ឋមន្ត្រី និងមានគោរមងារ ជា«សម្ដេចអគ្គ​មហា​សេនា​ធិបតី​​តេជោ»​ ប្រទាន​ដោយព្រះមហាក្សត្រ ហើយមិនបាន​ប្រកាសខ្លួន ជា«មគ្គុទេសនៃបដិវត្តន៍» ដូចលោក កាដាហ្វី នោះទេ។ លោក ហ៊ុន សែន ធ្លាប់ធ្វើបដិវត្តន៍ទម្លាក់អ្នកផ្សេង តែលោកមិនចង់ធ្វើ​បដិវត្តន៍​ទៀត​ទេ និងថែម​ទាំង​ស្អប់ ពាក្យ​«បដិវត្តន៍»​នោះ​ទៀតផង។ លោក ហ៊ុន សែន មិនបានគាំទ្រចលនា​ប្រដាប់​អាវុធ​ណា​មួយ និង​រិត​តែ​មិន​ដែល​​​ទៅ​លូក​ដៃ​លូកជើង ចូល​កិច្ចការផ្ទៃក្នុង នៃប្រទេសណាមួយ នៅក្នុង​តំបន់​ដែរ។

ចំពោះបញ្ហាសាសនាវិញ ប្រជាជនកម្ពុជាជាង៩៥ភាគរយ ជាអ្នកកាន់សាសនាព្រះពុទ្ធ ដែលជាសាសនា​ស្ងប់​ស្ងៀម នឹងនរនៅក្នុងចិត្ត។ ប៉ុន្តែប្រទេសកម្ពុជា មិនមានសហគមន៍សាសនាផ្សេងទៀត ដែលអាចបង្ក​ឲ្យ​​មាន​ជម្លោះ​សាសនា​​គួរឲ្យបារម្ភ និងគួរឲ្យលោកក ហ៊ុន សែន ចាំបាច់ត្រូវប្ដូរនយោបាយ ឬមកយកចិត្តយកថ្លើម ដូច​នៅ​ក្នុង​ប្រទេសស៊ីរី ក្រោមការគ្រប់គ្រងរបស់ឪពុក-កូន អាល់-អាសាធ ឡើយ។ ហើយលោក ហ៊ុន សែន ក៏រិត​តែ​មិន​ត្រូវ​បារម្ភ ពីឥទ្ធិពលសាសនា ដែលមកពីក្រៅប្រទេស ឬមកពីតំបន់ជុំវិញនោះដែរ ព្រោះប្រជាជន​កម្ពុជា​ នឹង​មិ​នងាយប្ដូរទម្លាប់ ដើម្បីជឿ ឬអនុវត្តតាមជំនឿសាសនាណាផ្សេង ដែលផ្ទុយពីអ្វី​ដែលខ្លួន​ធ្លាប់​មាន​​នោះ​ទេ។

តែផ្ទុយទៅវិញ ប្រទេសកម្ពុជា​ក្រោមរបបគ្របគ្រងរបស់លោក ហ៊ុន សែន មានក្បាលម៉ាស៊ីនដឹកនាំធំ និង​​រចនា​សម្ព័ន្ធ​​សាធារណៈ​ដ៏សម្បើម (គណៈរដ្ឋមន្ត្រី ក្រសួង មន្ទីរ រាជធានីខេត្តក្រុង ខណ្ឌ សង្កាត់ ឃុំភូមិ ក្រុម...) ដើម្បី​ទាក់ទាញ​ការគាំទ្រ ពីមន្ត្រីបម្រើការ​ដែលមានចំនួនដ៏ច្រើនទាំងនោះ ប្រហាក់ប្រហែលនឹង​នយោបាយ​ពង្រឹក​​អំណាច របស់ត្រកូល អាល់-អាសាធ ក្នុងប្រទេសស៊ីរី។ លោក ហ៊ុន សែន ធ្លាប់បានប្រើនយោបាយ «ជាតិ​​និយម» មកទាក់ទាញពលរដ្ឋកម្ពុជា​ ឲ្យបាក់ចិត្តមកលើលោកយ៉ាងសម្បើម នៅក្នុងសំនុំរឿង​«ប្រាសាទ​ព្រះ​វិហារ»។ នៅ​ពេលនោះ បើសូម្បីគណបក្សប្រឆាំង ក៏បានប្រកាសគាំទ្រលោក ហ៊ុន សែន ដែរ។ ផ្ទុយទៅ​វិញ លោក ហ៊ុន សែន បែរជាចាប់បង្ខំឲ្យគេឯងស្ងាត់មាត់ នៅចំពោះនយោបាយ«ព្រំដែន» របស់លោក​ទៅ​វិញ។

បើអញ្ចឹង ថាតើប្រទេសកម្ពុជា អាចធ្លាក់ចូលទៅក្នុងភ្លើងសង្គ្រាម ដូចប្រទេសលីប៊ី និងប្រទេស​ស៊ីរី យ៉ាង​ដូចម្ដេច?

លោក ព្រហ្ម គិត បានបញ្ជាក់ថា កម្ពុជានឹងមិនធ្លាក់ចូលទៅក្នុងសង្គ្រាម ដូចប្រទេសទាំងពីរខាងលើឡើយ បើ​យោង​ទៅ​លើ​ភាពខុសគ្នា នៃរបបដឹកនាំដែលបានពន្យល់រួច និងការរងឥទ្ធិពលខុសគ្នា ពីសាសនា និង​ភូមិ​សាស្ត្រ​​​នយោបាយ​តំបន់ នៅក្នុងពេលនេះ។ ប្រជាជនកម្ពុជា ដែលឆ្អែតឆ្អន់នឹង​សង្គ្រាម​រាប់សិប​ឆ្នាំ​កន្លង​មក នឹង​​មិន​​មាន​​ចិត្ត ឬមានកម្លាំង​ត្រឡប់ទៅធ្វើសង្គ្រាម​វិញនោះទេ។

យ៉ាងណា អតីតមន្ត្រីរូបនេះ បានបន្ថែមថា កម្ពុជាអាចនឹងមានសង្គ្រាម «មួយចំអិនកំពិស» នៅក្នុង​លក្ខខណ្ឌ​តែ​មួយ​ប៉ុណ្ណោះ ហើយគេមិនត្រូវមើលស្រាលលើករណីនេះទេ ព្រោះលោក ហ៊ុន សែន ធ្លាប់ធ្វើបាន​សម្រេច​ហើយ​ កាល​ពី​ក្នុង​រដ្ឋប្រហារខែកក្កដា ឆ្នាំ១៩៩៧។ នោះ គឺកងកម្លាំងប្រដាប់អាវុធកម្ពុជា ដែលសុទ្ធតែ​ត្រូវ​លោក ហ៊ុន សែន ដាក់ឲ្យនៅក្រោមការគ្រប់គ្រង របស់កូនក្មួយញាតិមិត្តរបស់លោក និងកងកម្លាំង​ពិសេស​ដែល​លោក ហ៊ុន សែន បង្កើតឡើងខ្លួនលោកនោះ ត្រូវបានលោក ហ៊ុន សែន បញ្ជាឲ្យតាម​លោក​តែ​ម្នាក់​ប៉ុណ្ណោះ។ ការបង្កើត និងការដាក់កងកម្លាំង ទាហាន នគរបាល ឲ្យស្ថិតក្រោមការគ្រប់គ្រង របស់កូនក្មួយ​ញាតិ​មិត្ត​របស់​លោក ហ៊ុន សែន នេះ មានលក្ខណៈដូចគ្នាបេះបិទ ទៅនឹងរបបគ្រប់គ្រងរបស់លោក មូអាម៉ា កាដាហ្វី និង​លោក បាឆារ អាល់-អាសាធ៕