កិច្ចខិតខំទាំងនេះ វាត្រូវតែគួអោយលើកទឹកចិត្ត បើគេបានដឹងពីភាពខិតខំប្រឹងប្រែង របស់បុគ្គលិកអ្នកបម្រើការ អោយ​ស្ថានីយវិទ្យុ និងទូរទស្សន៍ក្នុងស្រុកទាំងប៉ុន្មាន ដែលបានចូលរួមធ្វើការផ្សាយបន្តផ្ទាល់ ពីក្នុងព្រះរាជពិធីនេះ។ ប៉ុន្តែបើ​គេ​ធ្វើការវិភាគ អោយបានល្អិតល្អន់ ទៅក្នុងយន្តការ បច្ចេកទេស រូបភាព សម្លេង កម្រិតចំណេះដឹងរបស់ពិធីករ និងធ្វើការ​ប្រៀបធៀប ការផ្សាយបន្តផ្ទាល់បែបនេះ ទៅបណ្ដាប្រទេសផ្សេងៗ ដែលមានរបបសារពត៌មានប្រសើរជាងកម្ពុជា គេនឹង​យល់ថាប្រទេសកម្ពុជា ដែលបានផ្លាស់ប្ដូរ ជា«របបប្រជាធិបតេយ្យសេរី» តាំងពីឆ្នាំ១៩៩៣មកនោះ តែសម្រាប់របប​សារព័ត៌មាន​វិញ នៅមិនទាន់«សេរី» ឬក៏«សេរី»មិនអោយច្រើនជាងអ្វី ដែលគេតម្រូវអោយ«ថាតាម»នោះឡើយ។

មួយវិញទៀត គួរត្រូវគិតពិចារណាឡើងវិញ ពីរាល់កំហុសឆ្គង ឬកង្វះខាតផ្នែកបច្ចេកទេសទាំងឡាយ ដើម្បីធ្វើការកែលម្អរ រាល់ការផ្សាយ ដែលមានលក្ខណៈចាស់គម្រិលបែបនេះ អោយមានលក្ខណៈប្រសើរទៅលើកក្រោយៗទៀត និងជួយ​ផ្លាស់ប្ដូរមុខមាត់ប្រទេស អោយមានមោទនភាពខាងវិស័យសារព័ត៌មាននេះឡើង។

ការផ្សាយរូបភាព និងសម្លេង ដោយការរៀបចំមួយ មិនសេរី និងច្រឡំបល់

ក្រសួងព័ត៌មានធ្លាប់ហៅ និពន្ធនាយក អ្នកយកព័ត៌មាន ពិធីករ អ្នកនិយាយ ឬអ្នកសរសេរព័ត៌មាន ទៅប្រៀនប្រដៅ ដោយ​ខ្លាចថា អ្នកទាំងនេះធ្វើរបាយការណ៍ និងធ្វើអ្វីខុស ពីអត្ថន័យនៃរាជពិធីបុណ្យព្រះបរមសព។ ក្នុងន័យនេះ ក្រសួងព័ត៌មាន គួរបែងចែកអោយដាច់ រវាង«សេរីភាព» និង«កង្វះសមត្ថភាព» នៃអ្នកធ្វើកិច្ចការខាងព័ត៌មាន។ «សេរីភាព» ជាការទុក​អោយអ្នកទាំងនេះ ធ្វើការងារដោយឯករាជ្យ ហើយក៏មានន័យស្មើនឹង«ការទទួលខុសត្រូវ» នៅក្នុងការប្រកប​វិជ្ជាជីវះ​របស់​ខ្លួនដែរ។ តែចំពោះករណី«កង្វះសមត្ថភាព» វាអាចត្រឡប់មកជាការទទួលខុសត្រូវ របស់ក្រសួងព័ត៌មានទៅវិញ ដែល​ក្នុងនាមជា«ម៉ែឪ» មិនបានគិតពីការបង្កើន ឬបំពេញសមត្ថភាពដល់ពួកគាត់ ឲ្យបានត្រឹមត្រូវ។

ជាការពិតហើយ ដែលរាល់ការផ្សព្វផ្សាយ ត្រូវធ្វើឡើងនៅក្នុងរង្វង់ច្បាប់ និងត្រូវស្របតាម អត្ថន័យចាំបាច់នៃព្រះរាជពិធី។ តែអាជ្ញាធរមិនត្រូវ យកហេតុផលទាំងនេះ មកធ្វើជារនាំងសម្រាប់រារាំង សិទ្ធសេរីភាព នៃការយកព័ត៌មាន និងភាព​សម្បូរ​បែប​នៃវិស័យព័ត៌មាន ដែលសាធារណជន គួរតែទទួលបាននោះទេ។

ជាងនេះទៅទៀត ក្រៅពីន័យមួយ ដែលនិយាយថាជា«ការផ្សាយរួមគ្នា»នោះ គេនៅរកចម្លើយមិនឃើញ ពីមូលហេតុដែល​ការផ្សាយបន្តផ្ទាល់នេះ តម្រូវអោយធ្វើរួមគ្នា រវាងស្ថានីយទូរទស្សន៍ក្នុងស្រុកដល់ទៅ៦។ ហើយស្ថានីយទូរទស្សន៍នីមួយៗ ត្រូវគេកំណត់អោយឈរជើង តម្រូវឲ្យចាប់រូបភាព នៅក្នុងតែតំបន់ដែលខ្លួនត្រូវធ្វើ និងមិនអាចធ្វើលើស​ពីដែន​កំណត់​នេះ​ទេ។ គេមិនយល់ថា ហេតុអីក៏ទូរទស្សន៍ជាតិ «ទទក» ដែលមានអាយុចាស់វស្សា និងត្រូវបានរដ្ឋាភិបាល​ ផ្ដល់មធ្យោបាយ​អោយច្រើនជាងគេនោះ មិនធ្វើកិច្ចការនេះតែឯង ហើយទុកអោយបណ្ដាស្ថានីយ៏ទូរទស្សន៍ផ្សេងទៀត គេចាត់ចែងកម្មវិធី​របស់គេ ទៅតាមអ្វីដែលគេចង់បានទៅ? ឬក៏រាល់ស្ថាប័នទាំងនេះ ទាំងរដ្ឋ ទាំងឯកជន សុទ្ធតែត្រូវរដ្ឋាភិបាល​ក្ដោបក្ដាប់ ប្រើប្រាស់បានទាំងអស់?

បើពិនិត្យអោយជ្រៅទៅលើគុណភាព ទាំងរូបភាព ទាំងសម្លេង ការរៀបចំការផ្សាយបញ្ចូលគ្នានេះ បែជាបង្កអោយមាន​ភាពច្រឡំបល់ មិនដឹងថានរណាជានរណា ក្បួនផ្ដើមពីកន្លែងណា ដល់កន្លែងណា ហើយរាជរថនាគរាជ​ដាក់តំកល់​ព្រះមឈូសារ មិនដឹងនៅឯណាពិតប្រាកដ។ល។ សម្លេងនិយាយ ជួនលឺខ្លាំង ជួនលឺខ្សោយ ជួនស្ដាប់លឺសូរឆ្លងល្វើយៗ ស្ដាប់មិនចង់លឺ។ ផ្ទុយពីការអួតអាង របស់អ្នកដឹកនាំមួយចំនួន ការផ្សាយដែលមានលក្ខណៈបែបនេះ អាចចាត់ទុកជាការ​លេងសើចមួយ និងមិនអោយតម្លៃទៅសាធារណជន ជាអ្នកស្ដាប់និងទស្សនា។

បច្ចេកទេសនៃការផ្សាយផ្ទាល់ ដែលនៅខ្ចី

ក្នុងការផ្សាយបន្តផ្ទាល់កន្លងមក គ្មានរូបភាពចល័តតាមក្បួនណាមួយ ត្រូវបានធ្វើឡើយ។ មូលហេតុមានដូចជា ទីមួយ អ្នកកាន់ម៉ាស៊ីនថត ត្រូវគេកំណត់អោយ នៅតែមួយកន្លែង ឬអាចចល័តទៅកាន់ទីណាមួយ ដែលគេអនុញ្ញាតអោយ និងទីពីរ ជាបញ្ហា«កង្វះបច្ចេកទេស»។ ក្នុងសម័យបច្ចុប្បន្ននេះ ដើម្បីបម្រើឲ្យសេរីភាព នៃការទទួលរូបភាព ការបម្លាស់ប្ដូរ​ទីកន្លែង របស់អ្នកកាន់ម៉ាស៊ីនថតវីដេអូ ជាការចាំបាច់ណាស់។ ដូច្នេះហើយ គេតម្រូវអោយគ្រប់ម៉ាស៊ីនថតទាំងនោះ ត្រូវ​បំពាក់ដោយឧបករណ៍បញ្ជូន តាមរលកធាតុអាកាសដោយមិនប្រើខ្សែរ ដែលជាករណីយ៉ាងពិសេស ក្នុងពេលមានកម្មវិធី​បម្លាស់ទីបែបនេះ ដែលអ្នកមានអាជីពត្រូវធ្វើ នាសម័យបច្ចុប្បន្ន។

ជាការពិតហើយ ដែលគេត្រូវគិតទៅដល់ «ខ្ទង់ចំណាយ» ដែលបណ្ដាស្ថាប័នទាំងនោះត្រូវប្រើ ដើម្បីបំពាក់​ឧបករណ៍​ទាំងនេះ។ តែគេមិនបានគិតថា នៅក្នុងរបបទីផ្សារសេរី រាល់ស្ថាប័នឯកជនទាំងនោះ គ្មានសមត្ថភាពនឹងចំណាយប្រាក់ ដើម្បីទិញសម្ភារះទាំងនេះនោះទេ។ គ្រាន់តែគេត្រូវគិតថា តើអាចប្រើបានឬអត់ ត្រូវប្រើប្រាស់នៅពេលណា ឬរបៀបយ៉ាង​ដូចម្ដេច ហើយក្រសួងព័ត៌មាន ឬរដ្ឋាភិបាលត្រូវទុកសិទ្ធិអោយ អ្នកកាន់ឧបករណ៍ទាំងនេះ អាចធ្វើបន្លាស់ទីបាន​ឬអត់​តែ​ប៉ុណ្ណោះ។

អ្នករាយការណ៍ និយាយពត៌មាន ពិធីករ «ថាតាម»

ក្រៅពីលោកស្រី ចាន់ ធី និងអ្នកផ្សាយកម្មវិធីជើងចាស់ពីរ-បីរូបចេញ ដែលចេះប្រើពាក្យសម្ដី បានយ៉ាងសក្ដិសមនោះ អ្នកធ្វើរបាយការណ៍ អ្នកនិយាយព័ត៌មាន និងពិធីករមួយចំនួនធំផ្សេងទៀត នៅក្នុងការផ្សាយបន្តផ្ទាល់នេះ ត្រូវគេសង្កេត​ឃើញ​ ថាមានចំណេះចេះប្រើប្រាស់ដ៏ស្ទាត់ជំនាញ នូវភាសា«ថាតាម» ឬ«អានតាម»យ៉ាងរត់មាត់។ គេបានស្ដាប់លឺពិធីករ ពិធីការិនី ទន្ទេញពាក្យ​ «ក៏ដូចជា» ពាក្យ«ពន់ពេក» និងពាក្យ«ផងដែរ» ជាច្រើនសិបដង ចាប់ពីនាទីដំបូងរហូតដល់ ចុង​បញ្ចប់នៃព្រះរាជពិធី។ ពិធីករមួយរូប ដែលគ្រប់គ្រងអារម្មណ៍មិនបាន បាននិយាយទំនងជា«ចង់យំ»ខ្លួនឯង តែអ្នកដែល​ស្ដាប់លឺពាក្យតម្អូញរបស់គាត់ បែរជាមិនគួរឲ្យចង់យំតាម សូម្បីបន្តិច។

ព្រះរាជជីវប្រវត្តិរបស់ សម្ដេចព្រះនរោត្ដម សីហនុ ត្រូវបានគេសរសេរពង្វាង នូវហេតុការណ៍មួយចំនួន ដែលមិន​បម្រើ​អោយ«នយោបាយ» របស់រដ្ឋាភិបាលសព្វថ្ងៃ ហើយត្រូវបានអ្នកធ្វើអត្ថាធិប្បាយ សម្រាប់ការផ្សាយបន្តផ្ទាល់នេះ យកមក​អានសារចុះសារឡើង ជាច្រើនដង។ ព្រះបរមងារ ព្រះរាជបីតាឯករាជ្យជាតិ បង្រួបបង្រួមជាតិ ... ក៏ត្រូវបានក្រុមអ្នកពិធីករ​ទាំងនេះ ទន្ទេញចាំមាត់យ៉ាងស្ទាត់ ហើយរំលឹកមកវិញ សឹងតែ៥នាទីម្ដងដូចគ្នា។

«សុភាសិកមានតម្លៃ បើយកមកតំណាលយូរៗម្ដង នឹងកាន់តែមានតម្លៃ និងនៅតែគួរអោយចង់និយាយ ឬចង់ស្ដាប់​បន្ត​ទៅ​ទៀត។ តែបើយកសុភាសិកនោះ មកនិយាយរាល់នាទី  វានឹងក្លាយជាភាសាជូរជ្រិញ ហើយមិនយូរឡើយ នឹងត្រូវរសាយ សាបរលាបទៅៗជាមិនខាន។»

កំណត់ក្រឹត្យក្រមលើអ្នកសារព័ត៌មាន មិនទំនង

នៅក្នុងព្រះរាជពិធី អ្នកសារព័ត៌មានឯករាជ្យជាច្រើន ត្រូវបានកងកម្លាំងថែរក្សាសណ្ដាប់ធ្នាប់ក្បួនដង្ហែ រុញចេញជាញយ​ដង មិនអោយធ្វើការងាររបស់ខ្លួន បានសមប្រកបឡើយ។ នេះបើទោះអ្នកសារព័ត៌មានបានលើកប័ណ្ណ អនុញ្ញាតដោយ​ក្រសួងព័ត៌មាន បង្ហាញពួកគាត់នោះក៏ដោយ។ តែផ្ទុយទៅវិញ ក្រុមអ្នកសារព័ត៌មាន ដែលស្និតនឹងរដ្ឋាភិបាល ត្រូវគេ​អនុញ្ញាតិអោយធ្វើដំណើរ ចេញចូល ដោយមិនមានហាមឃាត់អ្វីច្រើនឡើយ។

សូមរំលឹកថា ពេលនិពន្ធនាយក អ្នកយកព័ត៌មាន ពិធីករ អ្នកនិយាយ ឬអ្នកសរសេរព័ត៌មាន ត្រូវបានកោះអញ្ជើញមក​ប្រៀនប្រដៅនោះ ក្រសួងព័ត៌មានបានកំណត់អោយ អ្នកសារព័ត៌មានដែលត្រូវទៅធ្វើព័ត៌មាន នៅក្នុងព្រះរាជពិធី មាន​សម្លៀកបំពាក់តាមបែបកាន់ទុក្ខ ក្នុងនោះមានការស្នើសុំ អោយពាក់ស្បែកជើង«ផ្ទាត់» មកធ្វើការក្នុងព្រះរាជពិធី! គេ​មិន​យល់ថា តើក្រិត្យក្រម«ស្បែកជើងផ្ទាត់» ដែលចង់បង្ហាញពីការកាន់ទុក្ខនោះ វាអាចទៅរួចទេ តែបើអ្នកសារពត៌មាន​ទាំង​នេះ ត្រូវធ្វើការផង ត្រូវ«រត់»តាមក្បួន ដើម្បីយកព័ត៌មាន និងថតរូបផងនោះ ?

កិច្ចប្រជុំនោះ ត្រូវបានថ្នាក់ដឹកនាំកំពូលៗ របស់ក្រសួងព័ត៌មាន ផ្ដល់កិត្តិយសចុះមកធ្វើបឋកថា និងផ្ដល់ជាសេចក្ដីណែនាំ ដូចយ៉ាងត្រូវនិយាយស្ដី ឬសរសេរអត្ថបទ ដោយប្រើរាជស័ព្ទយ៉ាងដូចម្ដេច ត្រូវធ្វើកាយវិការយ៉ាងណា ស្លៀកពាក់យ៉ាង​ម៉េចនោះជាដើម។ និយាយរួម គេត្រូវសរសើរពីសន្ដានចិត្ត«ដ៏ជ្រះថ្លា»របស់ពួកគាត់ ក្នុងការបើកវគ្គបំពាក់បំប៉ន «ដោយពួកគាត់ផ្ទាល់»។ តែសំនួរសួរថា តើអស់លោកមេក្រសួងធំៗទាំងនេះ នឹងត្រូវធ្វើយ៉ាងដូច្នេះរហូត នៅកម្មវិធី​លើក​ក្រោយៗ ទៅអោយគ្រប់តែនិពន្ធនាយក អ្នកយកព័ត៌មាន ពិធីករ អ្នកនិយាយ ឬអ្នកសរសេរព័ត៌មាន ដែលមកថ្មីៗទៀត ឬយ៉ាងណា?

តើការបើកឲ្យមាន នូវសាលាបណ្ដុះបណ្ដាលជាន់ខ្ពស់ វិជ្ជាជីវះសារព័ត៌មាន និងដឹកនាំកម្មវិធី មិនមែនជាជម្រើសដ៏ល្អទេឬ? តែសំនួរចុងក្រោយនេះ មានតែរដ្ឋាភិបាល ឬក្រសួងព័ត៌មានខ្លួនឯងប៉ុណ្ណោះ ដែលដឹងចម្លើយ នឹងយល់ថា តើគួរឬមិនគួរ អោយមានសាលាអ្នកសារព័ត៌មាននេះ។ សូមបញ្ជាក់ថា កាលពីពេលថ្មីៗកន្លងមក របាយការណ៍ឆ្នាំ២០១៣ របស់អង្គការ​អ្នកយកព័ត៌មានគ្មានព្រំដែន បានបន្ថយចំណាត់ថ្នាក់របស់ប្រទេសកម្ពុជា ពីលេខ១១៧ ក្នុងឆ្នាំ២០១២ មកលេខ១៤៣ ដែលបង្ហាញថា ការរិតត្បិតក្នុងវិស័យព័ត៌មានក្នុងប្រទេសនេះ មានកម្រិតកាន់តែរីកដុះដាលទៅ។ តែជាចំណាត់ថា្នក់ ដែល​រដ្ឋាភិបាល បានច្រានចោល ហើយប្រកាសថា «កម្ពុជាគោរពរបបសារព័ត៌មាន ប្រសើរជាង​បណ្តា​ប្រទេស​អាស៊ាន»៕