ការចាប់ចងមនុស្ស ដោយអាជ្ញាធរ ឬដោយតុលាការកម្ពុជា បានធ្វើឡើងខ្លាំង ភ្លាមៗ បន្ទាប់ពីមានការ​ប៉ះ​ទង្គិច​គ្នា រវាង​អាជ្ញាធរមាន​សមត្ថកិច្ច និងក្រុមបាតុករ នាស្ពាននាក ជិតទីលានប្រជាធិបតេយ្យ កាលពីថ្ងៃទី១៥ ខែ​កក្កដា ឆ្នាំ២០១៤។ មេធាវីរបស់ជនសង្ស័យទាំងអស់ សុទ្ធតែបានអះអាងថា ពួកគេមានភស្ដុតាងជាវីដេអូ ឬ​ជា​សាក្សីរស់ អះអាង​ពីភាព​គ្មាន​ទោសពៃរ៍ របស់កូនក្ដីរបស់ពួកគេ។ តែផ្ទុយទៅវិញ តុលាការនៅតែមាន​អំណះ​អំណាង ពីការរកឃើញទោសកំហុស ហើយ​ចាប់ក្រុមជនសង្ស័យទាំងនោះ ដាក់ពន្ធនាគារបានរហូត មក​ទល់​នឹង​​សព្វថ្ងៃ (បើទោះជាពួកគេខ្លះ ត្រូវបានដោះលែង ឲ្យ​នៅ​ក្រៅ​ឃុំ ជាបណ្ដោះអាសន្នក៏ដោយ)។

ករណីនេះ ត្រូវបានអ្នកច្បាប់ពន្យល់ថា ដោយសារតែតុលាការ និងអាជ្ញាធរកម្ពុជា ដឹកនាំដោយរដ្ឋាភិបាល​សព្វ​ថ្ងៃ សំអាង​លើ«ភស្ដុតាងកាលៈទេសៈ» ក្នុងការដាក់ទោស ជាជាង«ភស្ដុតាងដោយផ្ទាល់»។ ភស្ដុតាង​កាលៈទេសៈ ត្រូវបាន​ពន្យល់​ថា ជាព្រឹត្តិការណ៍នយោបាយ និងសង្គម ដែលចេះតែមានជាហូរហែរ រាប់ចាប់​តាំង​ពី​មាន​រលកតវ៉ា របស់ក្រុមអ្នក​មិន​ពេញចិត្ត នឹងលទ្ធផលនៃការបោះឆ្នោតសកល ឆ្នាំ២០១៣កន្លងមក។ ការតវ៉ា​ចេះ​តែ​បន្តមាន ការបង្ក្រាប ដែល​ឈាន​ទៅ​ដល់ ការស្លាប់របួស និងបាត់ខ្លួន ក៏ចេះតែកើតមានឡើងដែរ។ ដូច្នេះ​ការ​ចាប់​ឃាត់​ខ្លួន ឬឃុំខ្លួន ទៅលើបេក្ខជន​ជាប់​ឆ្នោត ជាតំណាងរាស្ត្រ របស់គណបក្សប្រឆាំង អ្នកដឹកនាំ​ការ​តវ៉ា ឬ​អ្នក​តវ៉ា ដែលមានក្នុងរយៈពេលនោះ សុទ្ធតែសំអាងលើ «ភស្ដុតាងកាលៈទេសៈ» នេះឯង។

ដោយឡែក «ភស្តុតាងដោយផ្ទាល់» ដែលច្បាប់ទទួលស្គាល់នោះ តែងតែត្រូវបានតុលាការ ឬអាជ្ញាធរ ច្រាន​ចោល ឬ​បិទ​ចោល មិនយកមកពិចារណារទៅវិញ។

ទាក់ទងនឹងបញ្ហា «ភស្តុតាងកាលៈទេសៈ» និង «ភស្តុតាងដោយផ្ទាល់» លោក សុខ សំអឿន អ្នកឯកទេស​ច្បាប់​ម្នាក់​​នៅ​កម្ពុជា បានយកសាច់រឿង «ស្ត្រីនិងសត្វស្កា» នៅក្នុងរឿងព្រេងនិទាន«មារយើង» មកធ្វើការពន្យល់ នៅ​ក្នុង​ទំព័រហ្វេសប៊ុក​របស់លោកថា៖ «កាលពីសម័យថ្ងៃមួយ មានស្រ្តីមេម៉ាយម្នាក់ ប្តីស្លាប់ចោល បន្សល់​នូវ​កូន​ខ្ចី​ម្នាក់ និងសត្វស្កាមួយ។ សត្វ​ស្កាចេះណាស់ វាចេះថែររក្សាផ្ទះ និងការពារផ្ទះមិនឲ្យមាន សត្វ​សាហាវ​ណា មកក្បែរផ្ទះវាទេ»។

«ថ្ងៃមួយស្រីមេម៉ាយ មានធុរៈ ចំាបាច់ទៅផ្សារ ដោយគិតថា ខ្លួនទៅតែមួយភ្លែតនោះ នាងក៏ទុកកូននៅផ្ទះ ដោយ​ដាក់​ឲ្យ​ដេក​ក្នុងអង្រឹង ហើយឲ្យសត្វស្កា នៅចាំមើល។ ទៅមួយសន្ទុះ នាងក៏ត្រលប់មកផ្ទះវិញ ពេលបើកទ្វា​ឡើង ស្រាប់តែឃើញ ឈាមប្រលាក់ពេញផ្ទះ ផាហ៊ុំដែលដណ្តប់កូន ក៏ធ្លាក់រតាត់រតាយ។ កំពុងតែបារម្ភ លេច​សត្វ​ស្កា ស្ទុះចេញពីគៀនទ្វា ដោយ​មាត់របស់វា ប្រលាក់សុទ្ធតែឈាម។»

លោកបានចោទ ជាសំនួរថា លោកអ្នកគិតមើល តើនាងមេម៉ាយគិតថាដូចម្តេច? មុននឹងលោកឆ្លើយ ដោយ​ខ្លួន​លោក​ថា៖ «គឺនាងគិតថា ប្រាកដជាសត្វស្កាណ្នឹងហើយ វាស៊ីកូនរបស់នាង»។ បន្ទាប់មក លោកបាន​បន្ត​សំនួរ​ទៀត​ថា បើគិតដូចនេះ តើនាងបានធ្វើអ្វីទៅ?

«នាងទាញព្រនង់ (នៅ)គៀនទ្វា សំពងសត្វស្កា រហូតដល់ស្លាប់។ ពេលនោះ ស្រាប់តែនាងឮសំលេង​កូន​របស់​គាត់ យំ​ក្នុង​អង្រឹង។ នាងស្ទុះទៅមើល ឃើញកូនរបស់នាង នៅរស់នៅឡើយ។ នាងលើកកូនពរឡើង (...) ទើប​នាង​ឃើញ​សាកសព ពស់វែកមួយក្បាល ស្លាប់ដោយមានរបួស ដោយធ្មេញសត្វស្កា។ (ស្ដាយក្រោយ ព្រោះ) នាង​បាន​សម្រេចចិត្ត ប្រហារជីវិត​សេនា​ដ៏ស្មោះត្រង់ (...) និងដែលបានការពារជីវិត កូនជាទីស្រលាញ់ របស់​នាង។»

លោក សុខ សំអឿន បានសរសេរពន្យល់ថា៖ «ការដែលនាងបានឃើញឈាម និង ឈាមប្រលាក់មាត់ របស់​សត្វស្កា តែ​មិន​បានឃើញសត្វស្កា កំពុងតែខាំកូន របស់គាត់នោះ គេហៅថា "ភស្តុតាងកាលៈទេសៈ (Circumstantial Evidence)"។ តែបើគាត់បានឃើញ សកម្មភាពប្រព្រឹត្ត គឺឃើញសត្វស្កា កំពុងតែខាំកូនគាត់ នោះ​គេ​ហៅ​ថា "ភស្តុតាងដោយផ្ទាល់ (Direct Evidence)"»។

ដូច្នេះការអនុវត្តច្បាប់នៅកម្ពុជា ពិសេសបើរដ្ឋាភិបាល ចង់ចាប់ខ្លួនបុគ្គលណាម្នាក់ ដែលមិនគាំទ្រខ្លួន សូម​កុំ​អនុវត្ត តាម​បែប«ភស្តុតាងកាលៈទេសៈ» ត្រូវស្វែងរកឲ្យឃើញ នូវ«ភស្តុតាងដោយផ្ទាល់»ជាមុនសិន ទើប​អាច​សម្រេច​បាន​ថា អ្នក​នោះ​ពិតជាបានប្រព្រឹត្តិ ល្មើសឬ យ៉ាងណា? ទាំងអ្នកកាត់ក្តី ទាំងអ្នកស៊ើបអង្កេត សូម​កុំ​ទទួល​យក​ត្រឹមតែ «ភស្តុតាង​កាលៈទេសៈ» ហើយធ្វើការសម្រេច ជោគវាសនារបស់ «បុគ្គលណាម្នាក់» ក្នុង​ពន្ធនាគារ​នោះ។

អ្នកជំនាញខាងច្បាប់រូបនេះ បានពន្យល់ ជំនួសផ្លូវចិត្តមនុស្ ដែលជាប់ពន្ធនាគារ ទាំងអយុត្តិធម៌ថា៖ «កាល​ពី​ខ្ញុំរស់នៅ ក្នុង​សម័យប៉ុលពត គឺអត់មានជញ្ជាំងទេ តែ ១ថ្ងៃ យូរដូច ១ឆ្នាំ។ វេទនាណាស់ ការរស់នៅដោយ​គ្មាន​សេរីភាព! ចុះទំរាំគ្នា​រស់​នៅ ដោយគ្មានសេរីភាព ក្នុងគុកដែលមានជញ្ជាំងនោះ?»។ លោកបានសង្កត់​ធ្ងន់​ទៀត​ថា៖ «ការដាក់ទោសមនុស្ស ដែល​គ្មានកំហុស ក៏ជានីរទណ្ឌភាព (...) ហើយក៏ជាអំពើបាបមួយផងដែរ!»៕