«កំប្លែង» ជាសិល្បះគ្រាន់តែធ្វើឲ្យសើច គ្មានឫសគល់និងខ្លឹមសារ?
ដូចម្តេចដែលហៅថា ការកំប្លែង? តើការកំប្លែងមានប្រភពមកពីណា? តើការកំប្លែងមានប៉ុន្មានប្រភេទ? អ្វីខ្លះ?
និយមន័យ នៃកំប្លែង
- តាមវចនានុក្រមសម្តេចព្រះសង្ឃរាជជួនណាតបានពន្យល់ថា៖
ការកំប្លែង ឬកំប្លែង ឬហសនាដកម្ម មានថ្នាក់ពាក្យជា នាម មានន័យថា ការលេងដោយបទបែបផ្សេងៗ ឲ្យអ្នកឯទៀតរួសរាយសប្បាយសើច ការចេះចាក់ត្លុក ឬ ក្រមាច់ក្រមើមឲ្យគេសើច។ មនុស្សដែលចេះកំប្លែង អ្នកស្រុកគេច្រើនហៅថា៖ អ្នកកំប្លែង មនុស្សកំប្លែង ឬត្លុកកំប្លែង ឬមនុស្សក្រមាច់ក្រមើម។ ក្រមាច់ ថ្នាក់ពាក្យជាគុណនាម មានន័យថា ដែលចេះកំប្លែងដោយវាចា ឬដោយអវយវៈ មានញាក់មុខញាក់មាត់ គួរឲ្យសើច។
- តាមឯកសារបរទេសលោកបានពន្យល់ថា៖
ការកំប្លែង គឺជារឿងល្ខោន សៀវភៅ ភាពយន្ត ឬកម្មវិធីទូរទស្សន៍ទាំងឡាយណាដែលបាន បង្ហាញនូវអត្ថន័យចំអក ការកំសាន្តទាំងឡាយណា ដែលជារឿងៗ ធ្វើឲ្យអ្នកទស្សនា អ្នកស្តាប់ ឬ អ្នកអានផ្ទុះចេញនូវសំណើច។ សកម្មភាពកំប្លែងពោរពេញ ទៅដោយ ស្ថានភាពភ្ញាក់ផ្អើល ឬ ភាពឡឺកឺ ដែលយើងមិនធ្លាប់ស្មានទុកពីមុន ហើយស្ទើរតែមួយរយភាគរយ គឺវាតែងតែផ្តល់នូវភាពសប្បាយរីករាយ នៅចុងបញ្ចប់នៃសាច់រឿង។ ការកំប្លែងអាចត្រូវបានគេពណ៌នាថា ជាព្រឹត្តិការណ៍ ឬការគាប់ជួនដែលនាំឲ្យ មានភាពសប្បាយរីករាយ។ ផ្ទុយនឹងការកំប្លែង គឺសោកនាដកម្ម ដែលនៅក្នុងសាច់រឿង ពោរពេញទៅដោយ ភាពសោកសង្រេង និងនៅទីបញ្ចប់តួឯក ច្រើនតែបែកបាក់គ្នាទាំងវេទនា។
ប្រភពកំប្លែង
អត្ថន័យកំប្លែងច្រើនបានមកពីការសង្កេតសកម្មភាពដែលគួរឲ្យអស់សំណើចនានារបស់មនុស្ស សត្វ និងធម្មជាតិ ហើយបន្ទាប់មកគឺ ធ្វើត្រាប់តាម ដើម្បីឲ្យអ្នកដទៃ បានមើល ឬ ស្តាប់។
ប្រភពកំណើតនៃការកំប្លែង គឺកើតឡើងដំបូងគេនៅប្រទេសក្រិច។ ការកំប្លែងត្រូវបានគេបញ្ចូលទៅក្នុងសាច់រឿងល្ខោន និង ការនិយាយ ឬ ធ្វើកាយវិកាផ្សេងៗ ទៀតអមដោយ ភ្លេងកន្រ្តាក់អារម្មណ៍ផង។ ការកំប្លែងខ្លះត្រូវបានគេបញ្ចូលទៅក្នុងរូបគំនូរ (ជីវចល រូបត្លុក រូបភាពក្នុងសៀវភៅ) និងពាក្យពេចន៍សាច់រឿង ក្នុងសៀវជាដើម។
សម្រាប់ជនជាតិខ្មែរវិញ កំប្លែង គឺមានតាំងតែ បុរាណកាលមកម្លេះ។ ខ្មែរតែងតែមានការពេញនិយម ការកំប្លែង នៅគ្រប់សម័យកាល របស់ខ្លួន។ ក្រៅតែពីការនិយាយលេង ឬការធ្វើកាយវិកាកំប្លែង ដោយផ្ទាល់ជាមួយ នឹងមិត្តភក្តិពេលទំនេរពីការងារ ឬក្នុងពេលបំពេញការងារ ដើម្បីជាការបន្លប់ការនឿយហត់របស់ខ្លួននៅក្នុងភូមិស្រុក។ ខ្មែរនៅមានការបញ្ចូលកំប្លែង ទៅក្នុងទម្រង់សិល្បៈរបស់ខ្លួន ជាច្រើនទម្រង់ស្ទើររាប់មិនអស់។ សិល្បៈដែលមានបង្កប់ អត្ថន័យកំប្លែងរួមមាន៖ ខ្សែឌៀវ ចាប៉ី ចម្រៀងសម័យ ចម្រៀងបុរាណ ល្ខោនយីកេ ល្ខោនបាសាក់ ឆាកកំប្លែង អាយ៉ៃ ល្ខោនខោល ល្ខោននិយាយ រាំវង់ ឆៃយ៉ាំ ល្បែងប្រជាប្រិយ របាំប្រជាប្រិយ......ល។ មិនតែប៉ុណ្ណោះ ខ្មែរក៏នៅមានបង្កប់អត្ថន័យកំប្លែង នៅក្នុងទម្រង់អក្សរសិល្ប៍ជាច្រើនទៀត ដូចជា៖ កំណាព្យ ប្រស្នា ពាក្យបណ្តៅ គំនូរ រឿងព្រេង រឿងប្រលោមលោក។
ប្រភេទកំប្លែងមាន ៤ សំខាន់ៗ គឺ៖
ក. ការកំប្លែងតាមរយៈការបញ្ចេញគំនិត
- អត្តចរិតដែលបង្ហាញពីទំនាស់នៃគំនិត។
- អត្តចរិតដែលប្រើប្រាជ្ញាឬភាសាប្រកបដោយភាពឈ្លាសវៃដើម្បីត្រាប់តាមឬចំអកឡកឡឺយ។
- អត្តចរិតដែលដែលប្រើនិពន្ធន៍ដៀលត្នះដើម្បីសើចចំអកអ្នកជាទីស្រលាញ់មាន៖ គ្រួសារ មិត្តភក្តិ សាសនា នយោបាយ ប្តីប្រពន្ធជាដើម។
ខ. ការកំប្លែងតាមរយៈឫកពា
- ការប្រើប្រាស់ប្រកបដោយជំនាញ និងប្រាជ្ញាឈ្លាសតាមរយៈវាចារ ដោយផ្ទាល់ខាងភាសា ដើម្បីសម្រាញ់យកនូវការកំប្លែងស្ងួត ពីស្ថានការណ៍សាមញ្ញណាមួយ។
- ឧបាយកលសម្ងាត់ដែលស្តែងឡើងតាមរូបភាពស្រលាញ់ងប់ក្នុងចំណោមមនុស្សថ្នាក់ខ្ពស់នានា។
- បន្ទប់គំនូរដែលបង្ហាញនូវការកំប្លែងតាមរយៈសន្ទរកថា ឬ ភាសាឈ្លាសវៃ។
គ. ការកំប្លែងតាមរយៈត្លុកល្ខោន ឬ ហសនាដកម្ម
- ដំណើររឿងពោរពេញទៅដោយការកើតព្រមគ្នា ការខុសពេលវេលា ការច្រឡំអត្តសញ្ញាណជាដើម។
- ការបង្ហាញទាំងអស់ គឺតាមរយៈអាយ៉ង រូបតក្កតានៃផលកម្ម (វាសនា ឬ គ្រោះកាច)។
- ការបាត់បង់នៃអត្តសញ្ញាណពីព្រោះតែគ្រោះកាច ឬគ្រោះថ្នាក់ណាមួយ។
ឃ. ការកំប្លែងថ្នាក់ក្រោម
- ការដួលអុកគូថ កាយវិកាមិនគប្បីនានា សំណើចកើតចេញពីមុខងារនៃរាងកាយណាមួយរបស់មនុស្ស ភាសាអាសអាភាស ការខូចទ្រង់ទ្រាយនៃរូបភាព។
- ភាពទេរ ទ្រេតទ្រោតនៃ (មនុស្ស សត្វ រុក្ខជាតិ) ។
ង. រឿងល្ខោន ដែលបង្ហាញនូវភាពឡឺកឺ (ភ្លីភ្លើ)
- ការសម្តែងដែល ធ្វើឲ្យយើងមិនមាន ផាសុកភាព មិនងាយស្រួល មិនប្រាកដប្រជាថា តើមានលំដាប់លំដោយ បែបណា មានគោលគំនិតដូចម្តេច ឬ មានន័យយ៉ាងណា នៅក្នុងជីវភាពរស់នៅ ជាក់ស្តែង។
- មានលក្ខណៈជាសាច់រឿង ជាការប្រឌិត ជាជាងការពិត ជារឿយៗ ត្រូវបានគេរៀបចំនូវស្ថានភាព ដែលអាចទៅរួចជាក់ស្តែង ជាដើមជាមួយនឹង សាច់រឿងមិនពិត មួយចំនួនទៀត។
- សភាពខាងក្រៅរមទម្យ តែខាងក្នុងវិញពោរពេញ ទៅដោយការកំប្លែង ជារឿយៗមានការដើរឈប់ៗ តាមពិត គឺជា ការចំអកណោះទៅវិញ។
- គោលគំនិតរឿងមានដូចជា៖ ភាពឯកោរបស់មនុស្ស ដែលនៅក្នុងពិភពមួយ ដែលគ្មានព្រះ ភាពដែលមិនអាចទាក់ទងគ្នាបាន ភាពមិនមែនជាមនុស្ស (អង្គវិបត្តិ ភាពគ្មានអំណាច ភាពខ្វាក់ខ្វិន អសមត្ថភាពខាងរាងកាយ) ជីវិតឥតន័យ។
តើការកំប្លែងអាចជួយផ្តល់សារប្រយោជន៍អ្វីខ្លះដល់លោកអ្នក? តើការកំប្លែងស្តែងឡើងតាមទម្រង់ណាខ្លះ?
- សារប្រយោជន៍ការកំប្លែង៖
ជាធម្មតាមនុស្សរស់នៅក្នុងសង្គមតែងតែត្រូវការទំនាក់ទំនងគ្នា។ ទំនាក់ទំនងគ្នាភាគច្រើន គឺមនុស្សចង់ទទួលបាន ឬចង់ផ្តល់ឲ្យគ្នាទៅវិញទៅមកនូវ មិត្តភាព និង ភាពសប្បាយរីករាយនានា។ ក៏ព្រោះតែចង់សប្បាយរីករាយបានជាអ្នកខ្លះ ចូលចិត្តការស្តាប់ ឬការទស្សនាការកំប្លែង។ ការកំប្លែងជាទម្រង់សិល្បៈមួយបែប ដែលអាចនាំឲ្យមនុស្ស អាចទទួលបាននូវ ភាពសប្បាយរីករាយបាន និងអាចធ្វើឲ្យមិត្តភាព របស់មនុស្ស កាន់តែល្អប្រសើរឡើង។ ហើយវាក៏អាចធ្វើឲ្យ អ្នកដែលមាននិស្ស័យ ខាងកំប្លែងអាចចែករំលែក នូវភាពសប្បាយរីករាយដល់ អ្នកដទៃដែលខ្លួនស្រលាញ់ទៀតផង។ឮ
មានអត្ថបទជាភាសាខ្មែរ ឬជាភាសាបរទេសជាច្រើនតែងតែបានបញ្ជាក់ថា មនុស្សដែល អាចធ្វើឲ្យខ្លួនឯងសើចបានម្តងយ៉ាងតិចក្នុងមួយថ្ងៃ គឺជាមនុស្ស ដែលប្រកបដោយសេរីភាព និងអាចជួយឲ្យមានសុខភាពល្អ ដល់រាងកាយនិងប្រាជ្ញាស្មារតី។
មនុស្សដែលអាចញញឹម ឬ សើចបាន គឺ ជាមនុស្សដែលមានទឹកចិត្តទូលាយ មានប្រជាប្រិយភាព គួរជាទីរាប់អាននៃអ្នកផងទាំងពួង។ ការកំប្លែង គឺពិតជាជួយឲ្យអ្នកជំងឺ ឆាប់ជាសះស្បើយ។ ការកំប្លែងពិតជាជួយឲ្យ មនុស្សប្រកបដោយក្តីសង្ឃឹម និងការជឿជាក់ចំពោះខ្លួនឯងនិងអ្នកដទៃ។ បុគ្គលដែលកំពុងតែសោកសង្រេងលើរឿងអ្វីមួយ ពេលបើបានឃើញរឿងអ្វី គួរឲ្យអស់សំណើច ហើយនោះក៏គង់នឹងផ្ទុះសំណើចមិនខាន។ លោកគ្រួពេទ្យឯកទេសនានា តែងណែនាំថា «សំណើចគឺជាសុខភាព»។
ក្រៅពីការផ្តល់នូវភាព សប្បាយរីករាយការកំប្លែង ក៏ជួយដល់ការបញ្ជ្រាបនូវ គោលនយោបាយអបរំនានា សម្រាប់អ្នកទស្សនាដូចជា គោលនយោបាយផលិតផល នយោបាយអបរំពីបរិស្ថានមនុស្សធម៌ សង្គមវប្បធម៌ និងបច្ចេកវិជ្ជាជាដើម។ ការកំប្លែងបានក្លាយជាអាជីព មួយដែលអាចរកបានប្រាក់កម្រៃគួរសមមិនចាញ់អាជីព ផ្សេងទៀតប៉ុន្មានដែរ។
- ការកំប្លែងអាចស្តែងឡើងតាមរបៀប៖
១. ពាក្យពេចន៍ ឬសំដីសំដៅទាំងការនិយាយទាំងការសរសេរ
២. កាយវិការទឹកមុខ ក្រមិចក្រមើម
៣. ការវិការនៃរាងកាយទាំងមូល ឬតាមរយៈដំណើរ
៤. រូបភាពដូចជាគំនូរជាដើម
៥. សម្លេងត្រាប់ (សត្វ មនុស្ស ធម្មជាតិ តន្ត្រី)
៦. ការសរុបផ្នែកទាំងប្រាំខាងលើ
តើធ្វើដូចម្តេចដើម្បីក្លាយជាអ្នកកំប្លែងដ៏ល្អម្នាក់បាន?
- មានចំណូលចិត្តខាងការកំប្លែង។
- ជាមនុស្សដែលពូកែខាងការសង្កេត។
- ស្គាល់ច្បាស់ពីអត្ថន័យ លក្ខណៈភាសានិងវប្បធម៌នៃជាតិសាសន៍នីមួយៗ ដែលខ្លួនចង់សម្តែង។
- រាល់ការកំប្លែងត្រូវតែរក្សាបាននូវក្រមសីលធម៌ ។
- រាល់ការកំប្លែងគឺត្រូវតែចាប់ផ្តើមចេញពីបទនិពន្ធន៍ដែលប្រកបដោយវិជ្ជាជីវត្រឹមត្រូវ។
- ទាំងអ្នកសម្តែង ទាំងអ្នកនិពន្ធត្រូវតែមានភាពស្ទាត់ជំនាញខាងខាងផ្នែកសិល្បៈ ទស្សនៈ អប់រំ និងវប្បធម៌ជ្រាលជ្រៅ។
តើមានអ្នកកំប្លែងណាខ្លះដែលល្បីល្បាញជាងគេ?
នៅក្នុងពិភពលោកនេះ អ្នកកំប្លែងដែលគេស្គាល់ជាងគេមានដូចជាលោក សាក់ឡូ លោកប៊ីនជាដើម។
ចំណែកខ្មែរយើងវិញមានដូចជា៖ លោកតាត្រង់ដឺ លោកតាឡូតូ លោកយាយម៉ែម៉ឺន លោកតាមាស សាលួត លោកតាមាស សាម៉ន លោកពូព្រហ្ម ម៉ាញ អ្នកមីង យ៉យ លោកពូកុយ លោកពូក្រឹម លោកពូចាបចៀន នាយខ្ទឹប នាយក្រួច នាយវាំងដឺ នាយក្រិន នាងគ្រត និងក្រុមដែលកំពុងតែល្បីល្បាញនាពេលបច្ចុប្បន្ន គឺក្រុមលោកពែកមី និង ក្រុមលោក សុខគា។
សរុបមកការកំប្លែង មានរូបភាពច្រើនទម្រង់។ វាមានប្រយោជន៍ណាស់ សម្រាប់ជីវភាពរស់នៅរបស់សង្គមមនុស្ស។ អាស្រ័យហេតុនេះ គេគួរតែធ្វើការលើកស្ទួយ និងអភិវឌ្ឍឲ្យបានកាន់តែប្រសើរ ស្របតាមការរីកចម្រើននៃសង្គម។ អ្នកមាន មុខការជាអ្នកកំប្លែង គួរប្រកាន់ឲ្យបានខ្ជាប់ខ្ជួន នូវក្រមសីលធម៌សង្គម ក៏ដូចជាក្រមសីលធម៌វិជ្ជាជីវៈ នោះទើបបណ្តាលឲ្យ ប្រទេសជាតិ ក៏ដូចជាពិភពលោក មានការរីកចម្រើន ពិតប្រាកដបាន។
-------------------------------------------
ដោយ៖ គល់រាំង - ភ្នំពេញ ថ្ងៃ ទី ២៣ កុម្ភៈ ឆ្នាំ ២០១២
រក្សាសិទ្ធគ្រប់យ៉ាងដោយ៖ ទស្សនាវដ្តី មនោរម្យព័ងអាំងហ្វូ