ស្ថាប័នសាធារណៈរបស់រដ្ឋរួមមាន រដ្ឋសភា ក្រសួងការបរទេស ក្រសួងទំនាក់ទំនងព្រឹទ្ធសភា និងរដ្ឋសភាជាដើម ដែលនៅជិតៗគ្នានោះ ហាក់បីដូចជាតូចតាចណាស់ បើធៀបទៅនឹងអាគារណាហ្គាវើល ដែលជាកន្លែងស្បែងស៊ីសង ក្នុងការសម្តែងរិទ្ធិតាមរយៈទំហំ និងកំពស់។ ឯរូបសំណាកសម្តេចជួនណាត ជាបុព្វការីជនកម្ពុជា បែរជាសម្លឹង​ទៅរក​កន្លែងល្បែងស៊ីសងទៅវិញ វាមានន័យយ៉ាងម៉េច?។ នេះជាការបង្ហាញរបស់លោក ឡៅ ម៉ុងហៃ អ្នកវិភាគឯករាជ្យ។

ក្លោងទ្វារបស់ពុទ្ធសាសនបណ្ឌិត កំពុងរងការវាយបំបាក់ចោល។ (រូបថត MONOROOM.info/ O.Vary)

ច្បាប់ឬទំលាប់ - លោក ឡៅ ម៉ុងហៃ អ្នកវិភាគឯករាជ្យ ក្នុងសន្និសិទសារព័ត៌មានកាលពីព្រឹកថ្ងៃទី១៨ ខែមិថុនានេះ បានរិះគន់ទៅលើការអ្នកដែលផ្តល់កន្លែងធ្វើការស៊ីណូ ល្បែងស៊ីសង ជាប់នឹងទីតាំងវប្បធម៌អក្សរសិល្ប៍​ថា ជា​មនុស្ស​គ្មាន«ចក្ខុវិស័យ»។

លោកបានរៀបរាប់ថា៖ «ចុងរបបសង្គមនិយម ការស៊ូណូបើកមួយរយៈ នៅកាំបូឌីយ៉ាណា (មិនទាន់ទាំងធ្វើហើយ​ផង)។ ក្រោយអ៊ុនតាក់ មានកប៉ាល់កាស៊ីណូចតនៅពីក្រោយ កាំបូឌីយ៉ាណាទៀត។ ដល់អស់កប៉ាល់ឡើងគោក​កាន់​តែជិតហ្នឹងទៀត និងសាសសង់ក្រោយពុទ្ធិសាសនបណ្ឌិត្យ។ (...) សាងសង់ជាប់គ្នា និងខ្ពស់ជាងពុទ្ធិសាសនបណ្ឌិត្យ​ទៀត។ (...) នេះមានន័យយ៉ាងម៉េច? ឬវា(កាស៊ីណូ ណាហ្គាវើល) ជានិមិ្មត្តិរូបរបស់កម្ពុជា ធ្វើឡើងខ្ពស់ សឹងនឹងលើស​លុបទៅហើយនោះ។ (...) ឬអាបាយមុខ ធំជាងវប្បធម៌ ទំនាមទម្លាប់។ (...) បើខ្ញុំជានាយករដ្ឋមន្រ្តី ណាហ្គាវើលនេះ និង​ក្លាយជាក្រសួងធម្មការ ដោយរៀបចំតាមបែបព្រះពុទ្ធសាសនាវិញ ដើម្បីឆ្លុះបញ្ចាំងនូវវប្បធម៌ខ្មែររបស់យើង។»

លោកបានធ្វើការរំលឹកពីអតីតកាលថា កាលលោកនៅវ័យជាយុវជន ជាសិស្ស រហូតដល់ជានិស្សិត បានពុទ្ធសាសន​បណ្ឌិត្យដើម្បីអង្គុយរៀន ដែលមានលក្ខណៈស្ថាត់ល្អ។ លោកបានបន្តថា សាលានេះហើយ ដែលជាឃ្លាំងនៃ​ចំណេះ​ដឹង​សម្រាប់លោករហូតមកដល់សព្វថ្ងៃនេះ និងក៏ដូចជាយុវជនដទៃៗទៀតដែរ។ ទីនេះសំបូទៅដោយឯកសារ និង​មានមន្រ្តីប្រចាំការដែលមានចំណេះដឹងខ្ពស់ចាំបង្ហាត់បង្ហាញ។ «ចំណេះដឹងដែលខ្ញុំមានមកទល់សព្វថ្ងៃនេះ ជា​មូលដ្ឋាន​មួយ ដែលបានកសាងនៅពុទ្ធសាសនបណ្ឌិតនេះឯង។ (...) ខ្ញុំនៅជាប់ជំពាក់ និងក៏ដឹងគុណផងដែរ។»

លោកបានបង្ហាញនូវការសោកស្តាយ ចំពោះកន្លែងអតីតកាល ដែលផ្ដល់ចំណេះដឹងរបស់លោក ត្រូវបានគេកំទេច និងបង្រួមឲ្យកាន់តែតូចទៅវិញ។ «គួរតែពង្រីកបន្ថែមទៅទៀត មិនមែនមកបង្រួញបែបនេះអញ្ចឹងទេ។ (...) វាជាគ្រឹះ និងជាមូលដ្ឋានស្នូល នៃប្រជាជាតិសង្គមខ្មែរតែម្តង។ ជឿមិនជឿ ខ្ញុំយល់ថា ប្រជាជាតិមួយមានមូលដ្ឋានមួយ​រឹងមាំ​តាមរយៈ សាសនា សីលធម៌ ច្បាប់ និងទំលាប់។ (...) (វា)មានតម្លៃធំធេងណាស់ យើងកាត់តម្លៃមិនបានទេ។»

«ពុទ្ធិសាសនបណ្ឌិត្យនេះ ជាឃ្លាំងខួរក្បាល ឬឃ្លាំងគំនិតបញ្ញា របស់ប្រជាជាតិទាំងមូល។ (...) ឃ្លាំងនេះមាន​ពាក់​ព័ន្ធ​ជាមួយនឹងវប្បធម៌ សាសនា និងអក្សរសីល្ប៍ របស់ប្រជាជាតិខ្មែរយើង។ (...) (វា)សំខាន់ណាស់ព្រោះ​កាលពីជំនាន់​បារាំង បានប្រមូលឯកសារសំខាន់ៗ និងរឿងព្រេងនានាដែលសរសេរក្នុងសាស្ត្រាស្លឹករិត តាមវត្តអារាមមកដាក់​ក្នុង​ហ្នឹង។ (...) ទាំងនេះជាមរតកនៃប្រជាជាតិយើង។»

អ្នកវិភាគរូបនេះ សង្កត់ធ្ងន់ថាទីតាំងបច្ចុប្បន្នរបស់វិទ្យាស្ថានពុទ្ធិសាសនបណ្ឌិត្យ ជាទីតាំង (ស្ថាប័ន) សាធារណៈរបស់​រដ្ឋ ដែលព្រះរាជប្រទានដោយព្រះអង្គព្រះបរមរតនកោដ្ឋ ព្រះនរោត្តម សីហនុ។ យ៉ាងនេះក្តី លោកហាក់ដូចជាបង្ហាញ​ នូវការឯកភាពមួយក្នុងការរុះរើនូវស្ថាប័ននូវមួយនេះ ថាអាចជួល ដោះដូរ លក់ ឬធ្វើសម្បទានទៅបាន ល្កឹកណាទីតាំង​អាគារ​ទាំងមូលនៃពុទ្ធិសាសនបណ្ឌិត្យ អស់ផលប្រយោជន៍ជាសាធារណៈ និងក្រោយពេលធ្វើការផ្ទេរទៅជា​«ទ្រព្យ​សម្បត្តិ​ឯកជនរបស់រដ្ឋ»។

លោកបន្តររិះគន់ ទៅលើមន្រ្តីគ្រប់គ្រងនៃស្ថាប័នសាធារណៈរបស់រដ្ឋមួយនេះ ដែលមិនបានអនុវត្ត​តាមនីតិវិធីច្បាប់​ត្រឹមត្រូវ ពិសេសច្បាប់ភូមិបាល បែរជាហ៊ានធ្វើការឯកភាព និងសម្រេចប្រគល់ដីនេះឲ្យគេ(ក្រុមហ៊ុន)តែម្តង។ «ដូច្នេះ សេចក្តីសម្រេចនេះខុសច្បាប់ ខុសនឹងរដ្ឋធម្មនុញ្ញ ព្រោះសេចក្តីសម្រេចរបស់អង្គការរដ្ឋទាំងអស់ ត្រូវស្របនឹង​រដ្ឋធម្មនុញ្ញដាច់ខាត។ ព្រះពុទ្ធសាសនា ជាសាសនារបស់រដ្ឋ ដូច្នេះការសម្រេចហ្នឹងដូច ប៉ះពាល់ដល់ព្រះពុទ្ធសាសនា ហើយនិងវប្បធម៌របស់យើងផងដែរ។»

លោកបន្តថា មកទល់នឹងពេលនេះ នៅមិនទាន់ហួសពេលនៅឡើយទេ អាចធ្វើការសើររើមកវិញបាន។ «តើប្រទេស​យើងគេជឿលើច្បាប់ លើរដ្ឋធម្មនុញ្ញទេ។ បើសិនគេជឿ គេគោរពរដ្ឋធម្មនុញ្ញ គោរពច្បាប់ ប្រហែលជាគេនឹងធ្វើការ​សើរើឡើងវិញ។»៕