ព្រឹត្តិការណ៍ឆ្នាំ១៩៩៧ បានបន្ថែមទំព័រថ្មីមួយ ទៅឲ្យប្រវត្តិសាស្រ្តនៃប្រទេសកម្ពុជា ដែលពេលនោះ វាជាព្រឹត្តិការណ៍បង្ហូរ​ឈាមគ្នាមួយ កណ្តាលរាជធានីភ្នំពេញ រវាងកងទ័ពដែលស្មោះត្រង់ នឹងនាយករដ្ឋមន្រ្តីពីររូប៖ ព្រះអង្គម្ចាស់ នរោត្តម រណឫទ្ធិ ជានាយករដ្ឋមន្ត្រីទីមួយ និងលោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន ជានាយករដ្ឋមន្ត្រីទីពីរ ដោយសារតែភាពមិន​ចុះ​សម្រុង នៅក្នុង​ឆាកនយោបាយ ដូចពាក្យមួយឃ្លាលើកឡើងថា «ភ្នំមួយមិនអាចមានខ្លាពីរ»។

ក្រោយបន្ទាប់ពីព្រឹត្តិការណ៍ ដែលបង្កឲ្យមានការភ័យខ្លាចពេញរាជធានីកម្ពុជា និងបានបង្អើលទូទាំងពិភពលោកនោះមក គេបាលមើលឃើញពីការពង្រឹកអំណាចទ្វេឡើងរបស់នាយករដ្ឋមន្ត្រីទីពីរ លោកហ៊ុន សែន ដែលចាញ់ឆ្នោតក្នុងឆ្នាំ១៩៩៣​ មក​ពីគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា និងការធ្លាក់ចុះដុនដាប នៃអំណាចរបស់នាយករដ្ឋមន្ត្រីទីមួយ ដែលឈ្នះឆ្នោត មកពី​គណបក្ស​ហ៊្វុនស៊ិនប៉ិច ព្រះអង្គម្ចាស់នរោត្តម រណឫទ្ធិ។ អំណាចរបស់លោកហ៊ុន សែន ដែលបន្តឈានឡើង ដល់​កម្រិត​កំពូល និង​បានផ្ទុយពីអំណាច របស់ព្រះអង្គម្ចាស់នរោត្តម រណឫទ្ធិ ដែលបានធ្លាក់សឹង តែដល់ចំនុច«សូន្យ» ក្នុងពេល​បច្ចុប្បន្ន។

តែទោះជាព្រឹត្តិការណ៍នេះ បានកើតឡើងបួនឆ្នាំ ក្រោយការបោះឆ្នោត ដែលរៀបចំឡើង ​ដោយអង្គការ​សហប្រជាជាតិ​នៅ​កម្ពុជា និងបានធ្វើឲ្យមានការកាប់សម្លាប់គ្នា យ៉ាងល្វីងជូរចត់ សម្រាប់ព្រះអង្គម្ចាស់នរោត្តម រណឫទ្ធិ និងគណបក្ស​ហ៊្វុនស៊ីនប៉ិច ដែលជាគណបក្សឈ្នះឆ្នោតនោះក៏ដោយ ក៏រហូតមកទល់នឹងពេលនេះ គេកម្រនឹងឃើញប្រតិកម្ម របស់មន្ត្រី​គណបក្សហ៊្វុនស៊ីនប៉ិច ថ្លែងទាក់ទងនឹងព្រឹត្តិការណ៍នេះណាស់។ ក្រុមមន្ត្រីទាំងនោះ គ្រាន់តែបានថ្លែងបន្តិចបន្តួច​ ទៅកាន់​ក្រុម​អ្នក​កាសែតដោយប្រុងប្រយ័ត្ន ទាក់ទងនឹងការប្រារព្ធពិធីបុណ្យរំលឹកខួប អ្នកដែលបានពលី នៅក្នុងព្រឹត្តិការណ៍នោះ​តែប៉ុណ្ណោះ។

អគ្គលេខាធិការគណបក្សហ៊្វុនស៊ិនប៉ិច លោកញឹក ប៊ុនឆៃ កាលពីថ្ងៃទី០៥ខែកក្កដាឆ្នាំ២០១៣ បានប្រកាសជាថ្មីថា មិន​ប្រារព្ធខួបអ្នកដែលបានស្លាប់ ក្នុងព្រឹត្តិការណ៍នៃទេ ដោយបញ្ជាក់ថា បញ្ហានេះ បានកំណត់​ដាក់ក្នុងរបៀបវារៈ នៃអង្គប្រជុំ របស់គណៈកម្មការនាយក របស់គណបក្សហើយ កាលពីឆ្នាំ២០១២ នឹងយកថ្ងៃទីមួយ នៃ​ពិធី​បុណ្យភ្ជុំបិណ្ឌ និងថ្ងៃបុណ្យចូលឆ្នាំ ជាថ្ងៃឧទ្ទិសកុសល ជូនដល់សមាជិកសមាជិការ ឬអ្នកគាំទ្រ ដែលបានបូជា​អាយុជីវិត​ ក្នុងរយៈកាលកន្លងមក ជាជំនួសវិញ។ ឆ្លើយតបនឹងការចោទប្រកាន់ ដែលថាគណបក្សបានបំភ្លេចព្រឹត្តិការណ៍ និង​អ្នក​ដែលបានពលី ដើម្បីគណបក្សនោះ លោកបាននិយាយថា គណបក្សហ្វុនស៊ីនប៉ិច មិនដែលភ្លេចថ្ងៃដ៏សំខាន់នេះឡើយ។

តែផ្ទុយ ពីការប្រកាសរបស់គណបក្សហ៊្វុនស៊ិនប៉ិចនេះ គណបក្សសង្គ្រោះជាតិ បាននិមន្តព្រះសង្ឃចំនួនដប់ប្រាំមួយអង្គ រៀប​ចំពិធីបង្សុកូលជូនជនរងគ្រោះ ដែលបានស្លាប់ក្នុងព្រឹត្តិការណ៍នោះ កាលពីថ្ងៃទី០៦ខែកក្កដាឆ្នាំ២០១៣ នៅចំពេល​ដែល​ប្រទេសទេសកម្ពុជា កំពុងធ្វើការឃោសនា សម្រាប់ការបោះឆ្នោតសកល នាប៉ុន្មានសប្ដាហ៍ខាងមុខ។

អ្នកនាំពាក្យគណបក្សសង្គ្រោះជាតិ លោក យឹម សុវណ្ណ បាននិយាយថា លោកមានការសោកស្តាយ ចំពោះ​អ្នក​ស្នេហា​ជាតិ​ជាច្រើន ដែលបានបាត់បង់ជីវិតក្នុងព្រឹត្តិការណ៍ «រដ្ឋប្រហារ»ថ្ងៃទី៥-៦ ខែកក្ដដា ឆ្នាំ១៩៩៧។ នេះជាមូលហេតុសំខាន់ ដែល​គណបក្សសង្គ្រោះជាតិរៀបចំពិធីបង្សុកូល ដើម្បីរំឭកដល់វិញ្ញាណក្ខន្ធ និងជាការដឹងគុណ ចំពោះការពលី របស់អ្នកទាំងនោះ។ អ្នកនាំពាក្យរូបនេះ បន្តថា ការរំឭកខួបនេះ ដើម្បីឲ្យមេដឹកនាំនយោបាយទាំងអស់ ជ្រើសរើសការតស៊ូមតិ ការកសាងសង្គម​ តាមប្រព័ន្ធលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ ក្នុងការរៀបចំ ឲ្យមានការបោះឆ្នោតដោយសេរី និងយុត្តិធម៌ ជៀសវាងការយកមធ្យោបាយ​ហិង្សាគ្រប់ប្រភេទ មកធ្វើជាការតស៊ូមតិ ផ្នែកនយោបាយនោះ។

ផ្ទុយពីការអះអាង របស់មន្ត្រីគណបក្សប្រឆាំង សម្រាប់រដ្ឋាភិបាលវិញបានរិះគន់ថា ការៀបចំពិធីបង្សុកូលនេះ​ មានបំណង​ញុះញង់ និងចង់បំបែកបំបាក់ប្រជាជាតិកម្ពុជា​តែ​ប៉ុណ្ណោះ ហើយក៏ជាការកេងចំណេញផ្នែកនយោបាយដែរ ដែលគេចាត់​ទុកថាជា«ត្រីងៀតឆ្លៀតពង»។ អ្នកនាំពាក្យទីស្តីការគណៈរដ្ឋមន្ត្រី លោក ផៃ ស៊ីផាន បានបកស្រាយថា គណបក្ស​សង្គ្រោះ​ជាតិ មិនចង់​ឲ្យ​មានសាមគ្គីភាពរ ស្ថេរភាព និងសន្តិភាពនយោបាយ វាងគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា ជាមួយនិងគណបក្ស​ហ៊្វុនស៊ិនប៉ិច​នោះ​ទេ។

ព្រឹត្តិការណ៍ដ៏អាក្រក់នេះ បានដាស់អង្រួនប្រជាជនកម្ពុជា ពីភាពភ័យខ្លាច នឹងការវិលត្រឡប់ ចូលទៅរកសង្គ្រាមសារជាថ្មី បន្ទាប់ពីពួកគេបានទទួល នូវក្ដីសង្ឃឹមដ៏តិចតួចមួយ នៅក្រោយការបោះឆ្នោត ឆ្នាំ១៩៩៣នោះមក។ មតិជាតិ និងអន្តរជាតិ​មួយចំនួន បានចាត់ទុក ព្រឹត្តិការណ៍ថ្ងៃទី៥-៦ ខែកក្កដា ឆ្នាំ១៩៩៧ ថាជា«រដ្ឋប្រហារ»ដែលធ្វើឡើង ដោយលោក ហ៊ុន សែន ដើម្បី​បណ្តេញព្រះអង្គម្ចាស់នរោត្តមរណឫទ្ធិ ចេញពីអំណាច និងដើម្បីបានបន្ត«គ្រប់គ្រងប្រទេសកម្ពុជា» ​រហូតមកដល់​សព្វថ្ងៃ ដែលមានរយៈពេល ជាងសាមសិបឆ្នាំ​មកហើយ រាប់ចាប់តាំងពីឆ្នាំ១៩៧៩មក។

លោក ហ៊ុន សែនខ្លួនឯង ធ្លាប់បានប្រកាស នៅបន្ទាប់ពីព្រឹត្តិការណ៍នោះថា ប្រតិបត្តិការយោធារបស់លោក ក្នុងបំណង​ទប់​ស្កាត់ពួកជ្រុលនិយម ដែលប៉ុនប៉ងនាំរបបខ្មែរក្រហម ត្រឡប់មកកម្ពុជាវិញ។ លោកថែមទាំងបានអួតអាងថា «គេថាខ្ញុំវ៉ៃ​ខ្លាំង​ដូច​ម៉ៃថៃស៊ុន។ តែម៉ៃថៃស៊ុនលេងខាំស្លឺកត្រជៀក ចំណែកខ្ញុំ វ៉ៃដោយតម្លាភាព។» លោកមិនដែលបានចោទថា​ នោះជា​ព្រឹត្តិការណ៍រដ្ឋប្រហារ បង្កដោយកងទ័ពស្និតនឹងព្រះអង្គម្ចាស់ នរោត្តម រណឫទ្ធិ នោះទេ។

តែនៅថ្ងៃទី២ ខែកុម្ភៈ ឆ្នាំ២០១២ ក្នុងពិធី​ប្រគល់សញ្ញាប័ត្រ ដល់និស្សិតនៃបណ្ឌិតសភានគរបាលកម្ពុជា ស្រុកកៀនស្វាយ ខេត្តកណ្តាល លោក ហ៊ុន សែន បានបញ្ជាក់សារជាថ្មី និងជាសាធារណៈ ច្រានចោល នូវរាល់ការចោទប្រកាន់ទាំងឡាយ ដែលថាព្រឹត្តិការណ៍ថ្ងៃ៥-៦ខែកក្កដា ឆ្នាំ១៩៩៧ ជា«រដ្ឋប្រហារ» ជាមួយនឹងការចោទប្រកាន់ដូច្នេះ​ថា គឺ​ហ្វុនស៊ីនប៉ិច​ទេ ​ដែលជា«អ្នកធ្វើរដ្ឋប្រហារ» តែដល់បរាជ័យ បែរ​ជា​ចោទគេថា ធ្វើរដ្ឋប្រហារទៅវិញ។

ក្នុងកិច្ចសម្ភាសមួយ របស់វិទ្យុអាស៊ីសេរី កាលពីថ្ងៃទី៦ ខែកក្កដា ឆ្នាំ២០០៨ ជាមួយលោក ប៊្រែដ អាដាមស៍ (Brad Adams) នាយកប្រតិបត្តិនៃអង្គការឃ្លាំមើលសិទ្ធិមនុស្ស (Human Rights Watch) ទទួលបន្ទុកក្នុងតំបន់អាស៊ី និងជាអតីតមន្ត្រី​ជាន់​ខ្ពស់ នៃការិយាល័យឧត្តម ស្នងការអង្គការសហប្រជាជាតិ ទទួលបន្ទុកសិទ្ធិមនុស្ស ប្រចាំនៅកម្ពុជា ដែលបានតាមដាន​ព្រឹត្តិការណ៍ ថ្ងៃទី៥-៦ ខែកក្កដា ឆ្នាំ១៩៩៧ យ៉ាងដិតដល់ លោកបានហៅព្រឹត្តិការណ៍នោះ ថាជា«រដ្ឋប្រហារ»របស់​លោក​ហ៊ុន សែន និងមិនមែនជារដ្ឋប្រហារ របស់គណបក្សប្រជាជនទេ។ លោកបានឲ្យដឹងទៀតថា នៅមុនព្រឹត្តិការណ៍ថ្ងៃទី៥-៦ ខែកក្កដានោះ អ្នកស្និទ្ធនឹងនាយករដ្ឋមន្ត្រីទាំងសងខាង បានពង្រឹងកងទ័ពរបស់ខ្លួន ដើម្បីជាប្រយោជន៍ក្រុមតែរៀនខ្លួន ជា​ជាង​ផលប្រយោជន៍របស់រដ្ឋ ក្នុងនោះ មានចរចារអូញទាញកម្លាំងខ្មែរក្រហម និងការនាំអាវុធយុទ្ធភណ្ឌ ចូលមកជាដើម។ ឯកម្លាំងទ័ពខ្មែរក្រហម ដែលបានចូលរួមប្រយុទ្ធ នៅក្នុងព្រឹត្តិការណ៍នោះ ភាគច្រើនបានប្រយុទ្ធ ដើម្បី​នាយរដ្ឋមន្រ្តី​ទីពីរ លោក ហ៊ុន សែន។

តែលោក ញឹក ប៊ុនឆៃ ដែលសព្វថ្ងៃជាឧបនាយករដ្ឋមន្ត្រីមួយរូប នៃរដ្ឋាភិបាលរបស់លោកហ៊ុន សែននោះ បានចាត់ទុក​ថ្ងៃ​៥-៦ ខែកក្កដានេះ ជាព្រឹត្តិការណ៍ដែលកើតចេញ ពីការមិនទុកចិត្តគ្នាតែប៉ុណ្ណោះ មិនមែនជារដ្ឋប្រហារទេ។ ព្រះអង្គ​ម្ចាស់ ​នរោត្តម រណឫទ្ធិ ឯណោះវិញ រហូតមកដល់ពេលបច្ចុប្បន្ន ក៏ទ្រង់មិន​បាន​សម្ដែងប្រតិកម្មអ្វី ជាសាធារណៈនោះដែរ។

ការប្រយុទ្ធនៃគូរភាគីទាំងសងខាង ដែលចាប់ផ្ដើម ពីពេលថ្ងៃត្រង់នៃថ្ងៃទី៥ និងបានបញ្ចប់នៅថ្ងៃទី៦ខែកក្កដា ឆ្នាំ១៩៩៧ បានបណ្ដាល​ឲ្យមានកងទ័ព​ដែល​ស្មោះត្រង់ នឹងព្រះអង្គម្ចាស់នរោត្តម រណឫទ្ធិ ជាងពីររយនាក់ ក្នុងនោះឧត្តមសេនីយ៍​ជា​ច្រើននាក់ ដែល​សុទ្ធសឹង​ ជា​អ្នក​ធ្លាប់ចូលរួមចលនាតស៊ូ ដើម្បីរំដោះជាតិខ្មែរ ក្រោយឆ្នាំ១៩៧៩មកនោះ ត្រូវបានសម្លាប់​​ក្រៅប្រព័ន្ធច្បាប់។ រហូតមកទល់​សព្វថ្ងៃ គេនៅមិនទានរកឃើញថា តើនរណាពិតប្រាកដ ជាអ្នកនៅពីក្រោយ ការ​កាប់សម្លាប់ទាំងនោះ​នៅឡើយ៕