អ្នករាយការណ៍ពិសេស អង្គការសហប្រជាជាតិ ទទួលបន្ទុកសិទ្ធិមនុស្ស ប្រចាំកម្ពុជា អ្នកស្រី រ៉ូណា ស្មីត បាន​ថ្លែងអះអាងថា អ្នកស្រីបានមើលលឃើញ នូវការបកស្រាយខុសគ្នា ពី“សិទ្ធិ និងសេរីភាព”នៅកម្ពុជា ពី​ស្ថាប័ន​ពាក់ព័ន្ធនានា និងពីការអះអាងដោយផ្ទាល់ ពីប្រជាពលរដ្ឋរងគ្រោះ។ ក្នុងសន្និសីទសារព័ត៌មាន នារសៀល​ថ្ងៃ​ទី២៤ ខែកញ្ញា ដែលត្រូវបានធ្វើ បន្ទាប់ពីបេសកម្មការងារចំនួន៩ថ្ងៃ នៅកម្ពុជា របស់អ្នក​រាយការណ៍​ពិសេស​រូប​នេះ អ្នកស្រី រ៉ូណា ស្មីត (Rhona Smith) បានថ្លែងឡើងថា៖ «ខ្ញុំកត់សម្គាល់ថា ហាក់ដូចជា មានការ​បក​ស្រាយ​ផ្សេងៗគ្នា​ជាច្រើន នៃការកំហិត ដែលមានសម្រាប់សិទ្ធិទាំងនេះ ក្រោមច្បាប់សិទ្ធិមនុស្សអន្តរជាតិ»។

អ្នកស្រីបានពន្យល់ថា អ្នកស្រីនឹងបន្តការងារ ពីលោកសាស្រ្តចារ្យ សូរិយា ប្រាសាទ ស៊ូប៊ែរឌី ដែលបានបង្ហាញ​សេចក្តីអង្កេត របស់លោក ក្នុងរបាយការណ៍ចុងក្រោយ ដោយបានធ្វើការគូសបញ្ជាក់ ពីបញ្ហាប្រឈមមួយ​ចំនួន ដែលប្រទេសកម្ពុជា បានជួបប្រទះ នៅក្នុងការលើកស្ទួយ និងការការពារសិទ្ធិមនុស្ស។ អ្នកស្រី ស្មីត បានថ្លែង​ឲ្យដឹងថា៖ «សមត្ថភាពរបស់មនុស្សគ្រប់រូប ដើម្បីទទួលបានដំណោះស្រាយ និងសំណង និងរួមចំណែក ដល់​ការស្វែងរកដំណោះស្រាយ ចំពោះទំនាស់ដីធ្លី វិវាទការងារ និងជំលោះផ្សេងទៀត ជាញឹកញយ អាស្រ័យលើ​សមត្ថភាពរបស់ខ្លួន ក្នុងការដោះស្រាយ ដោយសន្តិវិធី នូវសេរីភាពជាមូលដ្ឋានក្នុងការបញ្ចេញមតិ ការជួបជុំ និង​ការបង្កើតសមាគម។ (...) ការបន្តនូវសន្តិភាព និងស្ថេរភាព វាអាស្រ័យលើថា តើសិទ្ធិនិងសេរីភាពនេះ ត្រូវបាន​គោរពកម្រិតណា? តើច្បាប់ក្នុងស្រុក ដែលគ្រប់គ្រងសិទ្ធិទាំងនោះ... ត្រូវបានអនុវត្ត សមស្របកម្រិតណា នៅ​ទូទាំង​ប្រទេស?»

អ្នកស្រីបាននិយាយទៀតថា ទោះជាមានភាពលំបាក ក្នុងការគ្រប់គ្រងសង្គមជាតិ មួយយ៉ាងណាក៏ដោយ ក៏​តុល្យភាពរវាងការការពារសិទ្ធិ សេរីភាព និងការរក្សាសណ្តាប់ធ្នាប់ សាធារណៈនេះ ត្រូវតែមានតុល្យភាព និង​មានលក្ខណៈសមស្រប ដោយអនុលោម ទៅតាមច្បាប់ជាតិ ច្បាប់សិទ្ធិមនុស្សអន្តរជាតិ ជាចាំបាច់។

អ្នកស្រីថា បញ្ហានេះ អាចនឹងកើតចេញ តាមរយៈការមិនបានដាក់ ឬយកចិត្តទុកដាក់ លើស្ថាប័នចំនួនបី ដែល​ត្រូវ​តែឯករាជ្យពីគ្នា (អង្គនីតិបញ្ញតិ្ត អង្គនីតិប្រតិបត្តិ និងតុលាការ) ហើយអ្នកស្រី បានស្នើឲ្យស្ថាប័នតុលាការ បង្ហាញពីភាព(មាន)ឯករាជ្យរបស់ខ្លួន ដើម្បីធានា និងការពារ ការគោរពសិទ្ធិមនុស្សនៅកម្ពុជា។ អ្នកស្រី បាន​ថ្លែង​ឡើងថា៖ «ពង្រឹងបន្ថែមទៀត នូវនីតិរដ្ឋ ការអភិវឌ្ឍន៍ និងធានាឯករាជ្យភាព របស់ស្ថាប័នទាំងឡាយ ដែល​មានតួនាទីជាក់លាក់ ក្នុងការការពារសិទ្ធិមនុស្ស ជាពិសេសស្ថាប័នតុលាការ... ដែលមានសារៈសំខាន់ ក្នុង​ការ​កសាងប្រទេសជាតិ បែបប្រជាធិបតេយ្យ និងមានស្ថេរភាព ដែលប្រជាពលរដ្ឋកម្ពុជាប្រាថ្នាចង់បាន។ (...) ត្រូវ​គិតគូ ដោះស្រាយ និងយកចិត្តទុកដាក់ នូវរាល់ការមិនពេញចិត្តជាទូទៅ (របស់ប្រជាពលរដ្ឋ) រួមទាំងបញ្ហា​វិវាទ​ដីធ្លី និងវិវាទការងារ។»

អ្នកស្រី រ៉ូណា ស្មីត បន្តថា យ៉ាងណា ក្នុងដំណើរទស្សនកិច្ចជាលើកដំបូង នៅកម្ពុជានេះ អ្នកស្រីចង់ណែនាំខ្លួន ដើម្បីបង្កើតទំនាក់ទំនងជិតស្និទ្ធ ជាមួយរដ្ឋាភិបាល និងដៃគូពិភាក្សាដទៃទៀត ព្រមទាំងដើម្បីស្វែងរកការពិត ពីបញ្ហា«សិទ្ធិមនុស្ស»នៅកម្ពុជា។ អ្នកស្រីក៏បានធ្វើការសរសើរ ចំពោះការអភិវឌ្ឍន៍នៅកម្ពុជាផងដែរថា បានធ្វើ​ក្នុងល្បឿនមួយ ដែលហួសពីការរំពឹងទុក ហើយកម្ពុជាកំពុង បំពេញតួនាទីមួយ​ដ៏លេចធ្លោ នៅក្នុង​ចំណោម​បណ្តា​ប្រទេស នៃសមាគមអាស៊ាន រួមទាំងពិភពលោកទាំងមូល។

នៅក្នុងសេចក្តីថ្លែងការណ៍របស់អ្នកស្រី (ជាភាសាខ្មែរ និងអង់គ្លេស) ក្រោយការបញ្ចប់ដំណើរទស្សនកិច្ច​នៅ​កម្ពុជា ដែលត្រូវបានចែកជូន ដល់អ្នកសារព័ត៌មាន ក្នុងសន្និសីទសារព័ត៌មាន នៅក្នុងការិយាល័យឧត្តម​ស្នងការ អង្គការសហប្រជាជាតិ ទទួលបន្ទុកសិទ្ធិមនុស្សប្រចាំកម្ពុជានេះ បានអះអាងបន្តថា អ្នកស្រីនឹងបន្តពិនិត្យ​មើល ការអនុម័តច្បាប់នៅកម្ពុជា ពិសេសច្បាប់ ដែលរដ្ឋាភិបាលទើបតែបានអនុម័តថ្មីៗនេះ ដូចជា ច្បាប់​សមាគម និង​អង្គការមិនមែនរដ្ឋាភិបាលជាដើម រួមទាំងសេចក្តីព្រាងច្បាប់ ដែលមានឥទ្ធិពលលើ «សិទ្ធិមនុស្ស» ដូចជា ច្បាប់​ស្តីពីសហជីព ច្បាប់ប្រឆាំង នឹងឧក្រិដ្ឋកម្មតាមប្រព័ន្ធអ៊ិនធើណែត ក៏ដូចជាបន្តពិនិត្យមើល ពីសេរីភាពនៃការ​បញ្ចេញ​មតិ ការប្រមូលផ្តុំ រួមទាំងការអនុវត្តច្បាប់អង្គការ និងច្បាប់ស្តីពីបាតុកម្មដោយសន្តិវិធី របស់កម្ពុជាជា​ដើម។

អ្នករាយការណ៍ពិសេសបានថ្លែងឲ្យដឹងទៀតថា៖ «ការអប់រំ ស្តីពី សិទ្ធិមនុស្ស គឺជាកូនសោរមួយ ក្នុងការ​ធានា​ឲ្យមានយុត្តិធម៌ និងសមធម៌ សម្រាប់ប្រជាជនកម្ពុជា នាពេលបច្ចុប្បន្ន និងអនាគត។ (...) ការធានាឲ្យមាន​ការ​ផ្សព្វផ្សាយ ទៅកាន់ក្មេងៗ យុវជន មន្រ្តីអនុវត្តច្បាប់ សមាជិករដ្ឋាភិបាល មន្រ្តីរដ្ឋាភិបាលគ្រប់លំដាប់ថ្នាក់ និង​ប្រព័ន្ធតុលាការ នឹងជួយកម្ពុជាឲ្យប្រសើរឡើង ក្នុងការបំពេញកាតព្វកិច្ចសិទ្ធិមនុស្ស។»

សូមរំលឹកថា អ្នកស្រី រ៉ូណា ស្ម៊ីត ត្រូវបានតែងតាំង ដោយក្រុមប្រឹក្សាសិទ្ធិមនុស្ស របស់អង្គការសហ​ប្រជា​ជាតិ ក្នុងខែមីនា ឆ្នាំ២០១៥។ នេះជាការតែងតាំង«ស្រ្តី»លើកទីមួយ ក្នុងមុខតំណែងជាអ្នករាយការណ៍​ពិសេស និង​ផ្តល់ប្រឹក្សាយោបល់ ស្តីពីស្ថានភាពសិទ្ធិមនុស្សនៅកម្ពុជា បន្ទាប់ពីអ្នករាយការណ៍មុន លោក សុរិយា ប្រាសាទ​ស៊ូប៊ែឌី បានបញ្ចប់អណត្តិរបស់លោក។ ទស្សនកិច្ចផ្លូវការរបស់អ្នកស្រី ជាលើកដំបូងនៅកម្ពុជានេះ បានចាប់​ពីថ្ងៃទី១៦ ខែកញ្ញា និងបញ្ចប់នៅថ្ងៃទី២៤ ខែកញ្ញា ឆ្នាំ២០១៥ ដែលមានរយៈពេលសរុប៩ថ្ងៃ។

ក្នុងខែកញ្ញា ឆ្នាំ២០១៥ ថ្មីៗនេះ តាមរបាយការណ៍ ដែលចេញដោយវិទ្យាស្ថានសិទ្ធិមនុស្ស នៃគណៈមេធាវី​អន្តរជាតិ (IBAHRI) បានបង្ហាញថា រដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាបាននឹងកំពុងដាក់សម្ពាធ លើប្រព័ន្ធតុលាការនៅកម្ពុជា។ វិទ្យាស្ថានសិទ្ធិមនុស្ស ដែលមានស្នាក់ការកណ្តាល នៅរាជធានីឡុងដ៍ ប្រទេសអង់គ្លេសនេះ បានផ្តល់ជា​អនុសាសន៍ មករាជរដ្ឋាភិបាល និងក្រសួងយុត្តិធម៌កម្ពុជា ឲ្យបញ្ឈប់ជាបន្ទាន់ នូវការដាក់សម្ពាធ ផ្នែក «នយោបាយ​លើប្រព័ន្ធតុលាការ» និងបានស្នើឲ្យរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាប្តេជ្ញា ធានានិងការពារការបែងចែកអំណាច ឲ្យដាច់ពីគ្នា នៃស្ថាប័នទាំងបី ស្របតាមរដ្ឋធម្មនុញ្ញ ជាច្បាប់កំពូលរបស់ប្រទេសខ្លួន៕

----------------

» សន្និសីទសារព័ត៌មានទាំងស្រុង របស់អ្នកស្រី រ៉ូណា ស្មីត (Rhona Smith) ដូចខាងក្រោម៖