រំលឹកពីមហាបុរស - មានឯកសារជាច្រើន ដែលបានសរសេរពីព្រះជីវប្រវត្តរបស់សម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត មហាបុរស និងអ្នកប្រាជ្ញមួយអង្គ ដែលសឹងតែគ្មានប្រជាជនខ្មែរណាម្នាក់ មិនស្គាល់ព្រះអង្គនោះឡើយ។ ប៉ុន្តែ​យើង​សូមលើកយកមកជម្រាប ដោយដកស្រង់ចេញពីឯកសារ​មួយចំនួន ​ដែលរៀបរៀងដោយព្រះមុនីកោសល សូរហាយ ដោយព្រះឃោសធម្ម ប៉ុណ្យ សុម្ភាជន និងដោយលោក ទ្រិញ វ៉ាញ បោះពុម្ភនៅព្រះពុទ្ធសករាជ ២៥១៣ និងនៅ​គ្រឹះសករាជ ១៩៧០ តែប៉ុណ្ណោះ។

ប្រសូតនៅថ្ងៃអង្គារ៏ ទី១១ ខែមីនា ឆ្នាំ១៨៨៣ នៅភូមិកំរៀង សង្កាត់រកាកោះ ស្រុកគងពិសី ខេត្តកំពង់ស្ពឺ ព្រះអង្គជា​កូនច្បងនៃគ្រួសារមួយដែលមាន លោកឪពុកឈ្មោះ ព្រហ្ម ជួន អ្នកម្តាយឈ្មោះ យក់ និងប្អូន​ប្រុសឈ្មោះ ជួន នុត។ ព្រះជន្មាយុរវាង ១២ឆ្នាំ ព្រះអង្គបានត្រូវមាតាបិតា នាំទៅបួសរៀនអក្សរសាស្រ្តជាតិ ក្នុងសំណាក់​លោកគ្រូសូត្រស្តាំ​នាម កែ ម៉ម វត្តពោធិព្រឹក្ស ហៅវត្ត(ពាល្យំ) សង្កាត់រលាំងកែន ស្រុកកណ្តាលស្ទឹង ខេត្តកណ្តាល។ ព្រះអង្គមាន​វិជ្ជា​ជ្រៅជ្រះផ្នែកវេយ្យាករណ៏បាលី សំស្រឹត ទាំងអក្សរជាតិ និងអក្សរវប្បធម៌បុរាណ។ មិនត្រឹមតែភាសាជាតិប៉ុណ្ណោះទេ តែសម្រាប់ភាសាបរទេសវិញ ព្រះអង្គក៏ស្ទាត់ជំនាញដែរ ក្នុងភាសាសំខាន់ៗ ដូចជាភាសាសៀម លាវ បារាំង​និង​អង់គ្លេស​ជាដើម។

ព្រះអង្អបានក្លាយជាសម្ដេច​ព្រះ​សង្ឃ​រាជ​ថ្នាក់​ទី​១ និងជា​សម្ដេច​ព្រះ​សង្ឃ​រាជ​អង្គ​ទី​៤ នៃ​គណៈ​មហា​និកាយ​របស់​ប្រទេសកម្ពុជា ដែល​មានងារហៅព្រះអង្គថា សម្ដេច​ព្រះ​មហា​សុមេធាធិបតី ជោតញ្ញាណោ ជួន ណាត។ សម្តេច​ព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត បានកសាងស្នាព្រះហស្ថជាច្រើន​ ខាងផ្នែក​អក្សរសាស្ត្រនិងអរិយធម៌។ ស្នាព្រះហស្ថ​របស់​ព្រះអង្គមាន វចនានុក្រមខ្មែរទាំងពីរភាគ កច្ចាយនូបត្ថម្ភកៈ (វេយ្យាករណ៏​បាលី) គហិបដិបត្តិ សាមណេរវិន័យ បាដិមោក្ខសំវរ​សង្ខេប កាព្យលោកធម៌ នាគោបមាទិកថា និងសុភមង្គល​គាថា​បាលីបឋ្យាវត្ត ៧គាថា បព្វជ្ជាខន្ធកៈ​សង្ខេប ចីវរក្ខន្ធកៈ​ពិស្តារ និពន្ធអត្ថបទ​ផ្សេងៗ ក្នុងទស្សនាវដ្តីកម្ពុជសុរិយា​របស់​ពុទ្ធសាសនបណ្ឌិត្យ និងអត្ថបទធម៌​ក្នុងទស្សនាវដ្តី​ពន្លឺ​ពុទ្ធចក្រ ព្រមទាំងបានពិនិត្យកែសម្រួលពាក្យពេចន៏​របស់​គណៈកម្មការខេមរយានកម្ម នៃក្រសួង​អប់រំជាតិ។ ជាចុង​ក្រោយ ព្រះអង្គបានរួបរួម បោះពុម្ភសៀវភៅទស្សនាវដ្តី សំរាប់​បង្រៀនសិស្សផ្នែកមធ្យមសិក្សា ចេញរាល់ខែ។

ក្រៅពីស្នាដៃខាងលើ សម្តេចព្រះសង្ឃរាជដ៏ល្បី ត្រូវបានតែងតាំងជាចាងហ្វាងរងនៃសាលាបាលីជាន់ខ្ពស់ និងជា​សមាជិកក្រុមជំនុំខាងការស្រាវស្រាវ ជ្រើសរើសរកពាក្យពេចន៏ ក្នុងផ្ទៃនៃកវីនិពន្ធខ្មែរបុរាណ និងចូលរួមក្នុង​វិស័យ​ឬកម្មវិធីដទៃផ្សេងៗទៀត ទាក់ទងនឹងភាសាខ្មែរ។ ចំណែកព្រះកិច្ចការក្នុងវិស័យព្រះពុទ្ធសាសនានៅឯបរទេស ​ក៏​ព្រះអង្គបានបំពេញដែរ ក្នុងនោះមានដូចជាក្នុងដែនដីកូសាំងស៊ីន កម្ពុជាក្រោម ប្រទេសលាវ ចុងបូព៌ា សេរីលង្កា សហភាពភូមា ប្រទេសឥណ្ឌូនេស៊ីជាដើម។ ក្នុងរាជកិច្ចទាំងនេះ សុទ្ធធ្វើឡើងដើម្បីដើម្បី​ផ្សព្វផ្សាយ និងស្វែង​យល់​ពីព្រះពុទ្ធសាសនា។ ដំណើរទស្សនកិច្ចទាំងនេះ បានធ្វើឲ្យព្រះអង្គទទួលនូវមេដាយ និងសមណស័ក្តិជាច្រើនទៀត ក្នុងជីវិតរបស់ព្រះអង្គ។

លោកសាស្ត្រាចារ្យ ជិន ជឿន នៃសាកលវិទ្យាល័យ​ពុទ្ធសាសន​បណ្ឌិត​សីហនុរាជ ដែលជា​អតីតសិស្ស​សម្តេចព្រះ​សង្ឃរាជ ជួន ណាត បានថ្លែងរំលឹកពីព្រះឧបជ្ឈារបស់លោក កាលពីនៅមានព្រះជន្មថា ព្រះអង្គជាមនុស្សពូកែចាំ និងពូកែរៀន ទោះ​ស្ថិត​នៅក្នុង​រយៈពេល​យូរម្តេចក្តី ក៏​លោកអាចចាំបានទាំងអស់។ មិនត្រឹមតែការងារ ទាក់ទងនឹង​ការចងក្រងស្នាដៃសម្រាប់ខ្មែរជំនាន់ក្រោយទេ ព្រះ​អង្គបានចំណាយពេលរាល់ថ្ងៃសីល៍ ដើម្បីទេសនាប្រៀនប្រដៅ​ព្រះសង្ឃ​ដទៃទៀតដែរ។

លោកសាស្ត្រាចារ្យ ដែលមានអាយុ៨០ឆ្នាំ បានបញ្ជាក់ថា ស្នាដៃទាំងប៉ុន្មានខាងលើ គឺសុទ្ធតែព្រះអង្គ​សិក្សាស្វែង​យល់ដោយ​អង្គឯង ព្រោះ​នៅពេល​នោះ មិនមានសាលារៀនទេ ចំណែកសិស្ស​ដែលអាចរៀនបាន មានតែទៅ​សិក្សា​ក្នុងវត្ត​តែប៉ុណ្ណោះ។ លោកសាស្ត្រាចារ្យបានរំលឹកថា ក្នុងមួយជីវិត​របស់មហាបុរសខ្មែរមួយនេះ ព្រះអង្គបាន​បូជា​ទាំងអស់ ដើម្បី​ពង្រឹង ពង្រីក និងកសាងអក្សរសាស្រ្ត និង​អរិយធម៌ខ្មែររហូតដល់ដង្ហើមចុងក្រោយ ដែលរហូត​មក​ដល់ថ្ងៃនេះ ​មិន​ទាន់មានកូនខ្មែរ​ជំនាន់​ក្រោយណាម្នាក់​ ធ្វើបានដូចព្រះអង្គ។

ប៉ុន្តែជាការសោកស្ដាយដ៏ធំធេង របស់ប្រជាជាតិខ្មែរ។ នោះហើយ ជាជីវិតនៅក្នុងវដ្ដសង្សារយើង ព្រោះមហាបុរស​និងអ្នកប្រាជ្ញរបស់ខ្មែរអង្គនេះ បានសុគត នៅ​ក្នុងកុដ​ព្រះអង្គនា​វត្តឧណ្ណាលោម រាជធានី​ភ្នំពេញ នៅថ្ងៃទី ២៥ ខែ​កញ្ញា ឆ្នាំ១៩៦៩ ដោយរោគាពាធ«ដាច់សសៃឈាមបេះដូង» ក្នុងព្រះជន្មា ៨៦ព្រះវស្សា។

លោកសាស្ត្រាចារ្យ​ ជិន ជឿន បាននិយាយដោយភាពរំជួលចិត្តថា ការបាត់បង់​សម្តេច​ព្រះ​សង្ឃរាជ ជួន ណាត ដូច​ជាការបាត់បង់គ្រាប់ពេជ្រដ៏មានតម្លៃ សម្រាប់ប្រទេសកម្ពុជា។ ជីវតខន្តបានរលត់ទៅហើយ​ក៏ពិតមែន តែ​ព្រះ​កិត្តិនាម​របស់សម្ដេចសង្ឃ អង្គជាអ្នកប្រាជ្ញ នៅតែស្ថិតនៅជានិច្ចសម្រាប់ខ្មែរជំនាន់ក្រោយគ្រប់រូប។ ជាពិសេស​ស្នាដៃ​របស់​ព្រះឧបជ្ឈា ដែលលោកសាស្ត្រាចារ្យ​ថ្លែងថា បានរំជួលចិត្តជាងគេ នោះគឺព្រះត្រៃបិដក និង​វចនានុក្រម​ខេមរភាសា ដែល​រហូតមកទល់​សព្វថ្ងៃ នៅមិនទាន់មានវចនានុក្រមណាផ្សេង មកជំនួសបាននៅឡើយ៕

ព័ត៌មានបន្ថែមជាវីដេអូ៖