ភ្នំពេញ៖ នៅពេលដែលគណបក្សនយោបាយណាមួយ មិនពេញចិត្តចំពោះការរៀបចំ របស់គណកម្មាធិការជាតិ​រៀបចំ​ការ​បោះឆ្នោត (គ.ជ.ប) គណបក្សនោះអាចស្វែងរកដំណោះស្រាយ តាមរយៈការប្តឹងទៅគ.ជ.ប ផ្ទាល់ជាជំហានទីមួយ និងជា​ចុងក្រោយប្តឹងទៅក្រុមប្រឹក្សាធម្មនុញ្ញ ដែលជាស្ថាប័នកំពូលមួយសម្រេចបិទផ្លូវតវ៉ា។ តើយន្ដការទាំងពីរនេះ អាចដោះ​ស្រាយវិបត្តិនយោបាយសព្វថ្ងៃ ដែលដូចជាបានជាប់គាំងទៅហើយនេះបានឬទេ? មនោរម្យព័ងអាំងហ្វូ បានជួប​សម្ភាស​ជា​មួយមន្ត្រីអ្នកច្បាប់មួយរូប ពីខាងសង្គមស៊ីវិល ដើម្បីស្វែងរកចម្លើយទាក់ទងនឹងបញ្ហាខាងលើ។

រូបគំនូរកំប្លែងរបស់អង្គការខមហ្វ្រែល។

គណបក្សសង្គ្រោះជាតិ ដែលជាគណបក្សប្រឆាំងក្នុងប្រទេសកម្ពុជា បានចោទ គ.ជ.ប ថាមិនទាន់អនុវត្ត ឬបំពេញតួនាទី​របស់ខ្លូនប្រកបដោយសុចរិតភាព និងយុត្តិធម៌​ត្រឹមត្រូវនោះនៅឡើយ។ ការចោទប្រកាន់ទាំងនេះ ត្រូវបានអះអាងដែរ ដោយអង្គការសង្គមស៊ីវិលមួយចំនួន ដែលធ្វើការក្នុងការបោះឆ្នោតនេះ។

ជាពិសេស ពាក្យបណ្ដឹង ឬការស្នើសុំផ្សេងៗរបស់គណបក្សប្រឆាំង ក្នុងការដោះស្រាយ ឬបកស្រាយបញ្ហាជាច្រើន​នៅក្នុង​ការបោះឆ្នោត ភាគច្រើនតែងតែត្រូវបាន បដិសេធចោលដោយគ.ជ.ប។ យ៉ាងណាម៉ិញ ក្រុមប្រឹក្សាធម្មនុញ្ញ ក៏មិនសូវខុស​ប៉ុន្មានពីគ.ជ.ប ដែរ ដោយអ្នកវិភាគឯករាជ្យ មន្ត្រីអង្គការសង្គមស៊ីវិលមួយចំនួន បានវាយតម្លៃស្ថាប័នកំពូលនេះ ថាតែង​តែឆ្លើយស្របទៅនឹងអ្វី ដែលគ.ជ.ប ចង់បានតែប៉ុណ្ណោះ។ តើការបដិសេធនេះឈរលើជំហរបែបណា មានអ្វីជា​សំអាង និង​មានកំណត់ក្នុងច្បាប់ឬទេ?

នាយកមជ្ឈមណ្ឌលប្រជាពលរដ្ឋ ដើម្បីអភិវឌ្ឍន៍ និងសន្តិភាព លោក យ៉ង់ គឹមអេង បានបកស្រាយពន្យល់ជុំវិញ​បញ្ហា​ទាំង​​នេះ តាមរយៈកិច្ចសម្ភាសខាងក្រោម។

ដំណាក់កាលដោះស្រាយពាក្យបណ្តឹងនៅគ.ជ.ប

លោក យ៉ង់ គឹមអេង បានបង្ហាញថា រាល់ការដោះស្រាយនូវបញ្ហាទាំងអស់ ជាការអនុវត្តន៍ទៅតាម«បទបញ្ជារ និងនីតិវីធី​ដែលចេញដោយគ.ជ.ប មិនមែនជាច្បាប់នោះទេ»។ លោកបានលើកឡើងថា អង្គការសង្គមស៊ីវិលមួយចំនួន ក៏ធ្លាប់បាន​លើកមកលាតត្រដាងពីបញ្ហានានា ក្នុងបទបញ្ជា និងនីតិវីធីទាំងនោះ ដែលចាំបាច់ត្រូវធ្វើការផ្លាស់ប្តូរ តែមិនត្រូវបានទទួល​ការយកចិត្តទុកដាក់ពីគ.ជ.បនោះទេ។

ផ្ទុយទៅវិញ បញ្ហាទាំងនេះ តែងតែកើតមានជាបន្តរបន្ទាប់ ហើយបានរីកធំឡើងរហូតមកទល់សព្វថ្ងៃ។ លោកបន្តរថា ដើម្បី​បញ្ហាដោះស្រាយទាំងនេះ វាមិនមានអ្វីពិបាកនោះទេ ព្រោះគ្រាន់តែជាបញ្ជា និងនីតិវីធី (វា)មិនមែនជាច្បាប់ទេ។ ដូច្នេះ គ.ជ.ប អាចធ្វើការប្រែប្រួលបាន បើសិនជាមានឆន្ទៈ ចង់ដោះស្រាយចំពោះមុខនូវស្ថានភាពមួយដែលតឹងតែងនោះ។

លោកបន្តរថាធ្វើយ៉ាងណាគ.ជ.ប ត្រូវតែបង្ហាញនូវភាពអព្យាក្រិត្យ និងតម្លាភាព តាមរយៈការដោះស្រាយ ទៅតាមលើអ្វី​ដែលជាការស្នើសុំរបស់ភាគីពាក់ព័ន្ធ ក្នុងនាមខ្លួនជាអាជ្ញាកណ្តាល ដើម្បីបង្ហាញនូវភាពជឿជាក់ និងការទុកចិត្តទៅ​ដល់​គណបក្សនយោបាយ ក៏ដូចជារាស្ត្រម្ចាស់ឆ្នោត។ លោកបន្ថែមថា រាល់ការដោះស្រាយ ការផ្ទៀងផ្ទាត់គ្រប់ឯកសារ​ទាំង​អស់​នៅតំណាក់កាលនេះ ទាំងបទបញ្ជា និងនីតិវិធី មិនបានហាមឃាត់ក្នុងការបង្ហាញនូវឯកសារដើម ក្នុងការថ្លឹងថ្លែងពីភាព​ខុសនិងត្រូវនោះទេ។

លោកលើកជាឧទាហរណ៍ថា បើមានភាពចម្រូងចម្រាស់ ពាក់ព័ន្ធនិងការបើក កញ្ចប់សុវត្តិភាព«ក» គ.ជ.ប ត្រូវតែបង្ហាញ និងដាក់ឲ្យមើលជាសាធារណៈ ព្រោះនេះជាដំណោះស្រាយ តាមបទបញ្ជា និងនីតិវិធីដែលមានស្រាប់។ ព្រោះកញ្ចប់​សុវត្ថិភាព«ក» (វា)ផ្ទុកទៅដោយ សំណៅឯកសារដើម រួមមានទំរង់ឯកសារ ១១០២ និង ១១០៤ ដែលមានចុះហត្ថលេខា​របស់គណបក្សនយោបាយ និងអ្នកសង្កេតការណ៍។

លោក យ៉ង់ គឺមអេង បានថ្លែងជម្រុញយ៉ាងដូច្នេះថា «ដើម្បីបន្ថយនូវភាពតានតឹង យើងឲ្យបើកវាទៅ មិនមានអ្វីខុសច្បាប់ ហើយក៏មិនមានអ្វីពិបាកដែរ សុខចិត្តឲ្យមានភាពតានតឹងឬយ៉ាងណា? (…) ចំណុចសំខាន់អាស្រ័យលើទិកចិត្ត និងឆន្ទៈ​របស់ គ.ជ.ប ដែលគាត់គិតថាគួរតែដោះស្រាយ ឬមិនដោះស្រាយ នេះជាកត្តាសំខាន់។»

ដំណាក់កាលដោះស្រាយពាក្យបណ្តឹងនៅក្រុមប្រឹក្សាធម្មនុញ្ញ

ករណីនេះលោក យ៉ង់ គឹមអេង បានបញ្ជាក់ដោយខ្លីថា កន្លងមក«ក្រុមប្រឹក្សាធម្មនុញ្ញ មិនធ្លាប់បកស្រាយអ្វី​ឲ្យខុសពី​គ.ជ.ប ទេ។ នេះជាមូលហេតុដែលនាំឲ្យអស់ជំនឿ ការជឿរជាក់ ហើយក៏បានបាត់បង់នូវក្តីសង្ឃឹម ពីប្រជាពលរដ្ឋ ឬម្ចាស់បណ្តឹង លើស្ថាប័នកំពូលមួយនេះ»។

ឯការដោះស្រាយពាក់ព័ន្ធ និងពាក្យបណ្តឹងនានានោះលោកបង្ហាញថា ក្រុមប្រឹក្សាធម្មនុញ្ញមិនមើលលើឯកសារអ្វីនោះទេ ការងារសំខាន់តបស់គាត់ មើលពីធម្មនុញ្ញភាពនៃការអនុវត្តន៍ច្បាប់ របស់ស្ថាប័ននោះតែប៉ុណ្ណោះ។ ម្យ៉ាងទៀតរាល់​សេចក្ដី​សម្រេចរបស់ក្រុមប្រឹក្សាធម្មនុញ្ញ ជាសេចក្ដីសម្រេចបិទផ្លូវតវ៉ា ដូច្នេះទោះអ្នកនោះទទួលបានយុត្តិធម៌ ឬមិនទទួលបាន​ក៏​ដោយ គ្មានផ្លួវនឹងប្តឹងបន្តរទៀតនោះទេ ដាច់ខាតត្រូវតែទទួលយកតាម។

លោកបានបញ្ជាក់ថាតាមច្បាប់ «ក្រុមប្រឹក្សាធម្មនុញ្ញ មានសិទ្ធិពិនិត្យ និងសម្រេចអំពីករណីវិវាទកម្មទាក់ទងនឹង​ការ​បោះ​ឆ្នោតជ្រើសតាំង តំណាងរាស្ត្រ និងការបោះឆ្នោតជ្រើសតាំងសមាជិកព្រឹទ្ធសភា។ (…) រាល់បទប្បញ្ញត្តិក្នុងមាត្រាណា ដែល​ក្រុមប្រឹក្សាធម្មនុញ្ញប្រកាសថាមិនស្របនឹងរដ្ឋធម្មនុញ្ញ មិនអាចយកទៅប្រកាសឱ្យប្រើ ឬយកទៅអនុវត្តបានឡើយ។»

សមាសភាពរបស់ក្រុមប្រឹក្សាធម្ននុញ្ញ

លោក យ៉ង់ គឺមអេង បានបកស្រាយថា ក្រុមប្រឹក្សាធម្មនុញ្ញមានសមាជិក ប្រាំបួនរូប ដែលទទួលអាណត្តិប្រាំបួនឆ្នាំ។ សមាជិកក្រុមប្រឹក្សាធម្មនុញ្ញ ចំនួនមួយភាគបី ត្រូវផ្លាស់ថ្មីក្នុងរយៈពេលបីឆ្នាំម្ដងបីឆ្នាំម្ដង។ សមាជិកបីរូបត្រូវ​តែងតាំង​ដោយ​ព្រះមហាក្សត្រ បីរូបត្រូវជ្រើសតាំងដោយរដ្ឋសភា ហើយបីរូបទៀត ត្រូវតែងតាំងដោយឧត្ដមក្រុមប្រឹក្សានៃអង្គ​ចៅក្រម។

នាយកមជ្ឈមណ្ឌលប្រជាពលរដ្ឋ ដើម្បីអភិវឌ្ឍន៍ និងសន្តិភាព បានបន្ថែមថា សមាជិកក្រុមប្រឹក្សាធម្មនុញ្ញ ត្រូវ​ជ្រើសរើស​ក្នុងចំណោមឥស្សរជន ដែលមានសញ្ញាប័ត្រចាប់ពីឧត្ដមសិក្សាទៅ ខាងច្បាប់ ខាងរដ្ឋបាល ខាងការទូត ឬខាងសេដ្ឋកិច្ច ហើយមានបទពិសោធន៍ច្រើនក្នុងការងារ។ ពួកគេមិនត្រូវធ្លាប់បម្រើមុខងារជាសមាជិកព្រឹទ្ធសភា សមាជិករដ្ឋសភា សមាជិករាជរដ្ឋាភិបាល ចៅក្រមក្នុងតំណែង ការកាន់តំណែងណាមួយក្នុងមុខងារសាធារណៈ ប្រធាន ឬអនុប្រធាន​គណបក្សនយោបាយ ប្រធាន ឬអនុប្រធានសហជីពណាមួយឡើយ៕

---------------------------------------------------------
ដោយៈ អ៊ុម វ៉ារី - ភ្នំពេញថ្ងៃទី១៧ សីហា ឆ្នាំ២០១៣
រក្សាសិទ្ធគ្រប់យ៉ាងដោយ៖ មនោរម្យព័ងអាំងហ្វូ