អង្គការសង្គមស៊ីវិលមួយ បានថ្លែងឲ្យដឹងថា កម្ពុជាកំពុងជួបបញ្ហាប្រឈមមួយដ៏ធំ រវាងប្រជាពលរដ្ឋ និង​អាជ្ញាធរ​មូលដ្ឋាន ឬរដ្ឋាភិបាល ដែលមកដល់បច្ចុប្បន្ននេះ នៅមិនទាន់មានដំណោះស្រាយ ជាក់លាក់ណាមួយ​នៅ​ឡើយ នោះគឺ«ការរំលោភដីធ្លី និងទំនាស់ដីធ្លី» រវាងអ្នកមាន និងអ្នកក្រ រវាងអ្នកមានអំណាច និង​ប្រជា​ពលរដ្ឋ​សាមញ្ញ​ជា​ដើម។

ថ្លែងក្នុងសិក្ខាសាលា សម្ពោធរបាយការណ៍ ស្តីពី «ការវិភាគស្ថិតិវិវាទដីធ្លីនៅកម្ពុជា ឆ្នាំ២០១៤» នាថ្ងៃទី២២ ខែ​កញ្ញា ឆ្នាំ២០១៥ នេះ លោក តឹក វណ្ណារ៉ា នាយកប្រតិបត្តិ នៃវេទិការទូទៅស្តីពីកម្ពុជា (NGO Forum) បាន​ថ្លែង​ថា តាមសកម្មភាព នៃការមិនរាងចាល ក្នុងការរំលោភយកដីធ្លី​ជាបន្តបន្ទាប់ មកលើប្រជាពលរដ្ឋស្លូតត្រង់ ដោយ​បុគ្គល​មានអំណាច ឬអ្នកមានប្រាក់ រិតតែបង្ក ឬបង្កើតឡើង នូវភាពក្រីក្រកាន់តែច្រើន ដែលផ្ទុយនឹង​គោល​នយោបាយ របស់រដ្ឋាភិបាល ក្នុងការកាត់បន្ថយ ភាពក្រីក្រនៅកម្ពុជា។

លោក វណ្ណារ៉ា បាននិយាយថា៖ «តាមទិន្នន័យរបស់ NGOF បង្ហាញថា ករណីបញ្ហាដីធ្លីមួយចំនួន បានអូស​បន្លាយ​ជាច្រើនឆ្នាំ។ មូលហេតុចម្បង នៃបញ្ហាទាំងនោះរួមមាន គម្រោងអភិវឌ្ឍន៍ ហេដ្ឋារចនាសម្ព័ន្ធនៅតំបន់ ឬទីក្រុង និងតាមបណ្តាជនបទ ដែលផ្តល់ជាដីសម្បទានសេដ្ឋកិច្ច និងការផ្តល់សម្បទានដទៃទៀត ដែល​ប្រតិ​បត្តិ​ការ ឬទទួលយកមកអនុវត្តន៍ ដោយក្រុមហ៊ុនជាតិ និងអន្តរជាតិ ក៏ដូចជាការរឹបអូសយកដីធ្លី ពី​សំណាក់​បុគ្គល មានអមណាចមួយចំនួន។»

លោកបន្ថែមថា ជាមួយនឹងបញ្ហាខាងលើ ខាងក្រសួងពាក់ព័ន្ធ ឬរដ្ឋាភិបាល តែងមានបង្ហាញនូវគោលការណ៍ ឬជំហរក្នុងការដោះស្រាយបញ្ហាទាំងនោះ តាមរយៈការ បង្កើតនូវយន្តការដោះស្រាយ វិវាទដីធ្លី តាំងពី​ថ្នាក់​រាជធានី ក្រុង រហូតដល់ថ្នាក់ឃុំ សង្កាត់ តែហាក់ដូចជាគ្មានប្រសិទ្ធិភាពឡើយ។ ខាងក្រោមនេះ ជាការបក​ស្រាយ​​ទាំងស្រុង របស់លោក តឹក វណ្ណារ៉ា៖

ពលរដ្ឋមកពីស្រុក វាលវែង ខេត្តពោធិសាត់ អ្នកស្រី យ៉ុង វ៉ាន់ អះអាងពីភាពរងគ្រោះរបស់ខ្លួន ក្នុងបញ្ហាដីធ្លី បាន​រំលឹកថា ឃុំថ្មដា ស្រុកវាលវែង ខេត្តពោធិ៍សាត់ ទើបតែបង្កើតឡើងក្នុងឆ្នាំ១៩៩៨ ព្រោះជាតំបន់ នៃកង​កម្លាំង​ខ្មែរ​ក្រហម ក្រោយសមាហរណកម្ម ក្នុងឆ្នាំ១៩៩៦-៩៧។ អំឡុងឆ្នាំ១៩៩៩-២០០០ អាជ្ញាធរមូលដ្ឋាន បាន​បែង​ចែក​ដីលំនៅដ្ឋាន និងដីចម្ការ ជូនប្រជាពលរដ្ឋ និងបានឲ្យធ្វើពាក្យ ស្នើសុំកាន់កាប់ដីធ្លីនោះ រួមមានទាំងបង្កាន់​ដៃ ទទួលពាក្យកាន់កាប់ដីធ្លី ជាមួយនឹងការបញ្ជាក់ ពីសុរិយោដីស្រុកផង។

អ្នកស្រីថា ក្នុងឆ្នាំ២០១១ (ភូមិសង្គមថ្មី ភូមិកណ្តាល ភូមិឯកភាព ឃុំថ្មដា ស្រុកវាលវែង ខេត្តពោធិ៍សាត់) រដ្ឋាភិបាល​បានផ្តល់សម្បទានដីសេដ្ឋកិច្ច ទំហំប្រមាណជា ២.២៦៥ហិកតា ឲ្យក្រុមហ៊ុនលោក ទ្រី ភាព ដែល​មានឈ្មោះថា «អឹមឌិអេស ថ្មដា អេសអ៊ីហ្សិត»។ បន្ទាប់ពីនោះមក ក្រុមហ៊ុនខាងលើ បាន​ប្រើប្រាស់​គ្រឿង​ចក្រ​ឈូសឆាយ បំផ្លាញដំណាំ បំផ្លាញផ្ទះសម្បែង របស់ប្រជាពលរដ្ឋ ជាបន្តបន្ទាប់ និងគ្មានដំណោះស្រាយ បើ​ទោះ​បី​ប្រជាពលរដ្ឋបាន«ប្តឹង» រកកិច្ចអន្តរាគម ពីគ្រប់ស្ថាប័នថ្នាក់ជាតិក៏ដោយ។

» ខាងក្រោមនេះ ជាការបកស្រាយរបស់អ្នកស្រី យ៉ុង វ៉ាន់ និងរបស់ពលរដ្ឋមួយរូបទៀត អ្នកស្រី ឆាយ សុភាន៖

ផ្ទុយពីការលើកឡើង របស់អង្គការ និងតំណាងប្រជាពលរដ្ឋខាងលើ លោក អេ ប៊ុនធឿន អនុប្រធាន​លេខាធិការ​ដ្ឋាន គណកម្មការសុរិយោដីថ្នាក់ជាតិ នៃក្រសួងរៀបចំដែនដី នគររូបនីកម្ម និងសំណង់ បានប្រតិកម្ម​ប្រាប់​អ្នក​សារព័ត៌មានថា បច្ចុប្បន្ននេះក្រសួងរៀបចំដែនដី កំពុងរៀបចំយកចិត្តទុកដាក់ និងរិះរកគ្រប់​មធ្យោបាយ​ដែល​មាន ដើម្បីធ្វើការដោះស្រាយ និងលប់បំបាត់ «បញ្ហាវិវាទដីធ្លី» តាំងពីឆ្នាំ២០១២ តមក។

លោកបន្តថា តាមរយៈ​«គោលនយោបាយចាស់ សកម្មភាពថ្មី» របស់រដ្ឋាភិបាល ក៏បានផ្តល់កម្មសិទ្ធិដីធ្លី ជូន​ប្រជាពលរដ្ឋជាបន្តរបន្ទាប់ ជាងពីរលានហិចតា។ លោកបន្តថា ការផ្តល់សិទ្ធិ កាន់កាប់ដីធ្លីកន្លងមកនេះ ជាមួយ​នឹងសកម្មភាពចុះផ្ទាល់ របស់ក្រសួង ជួបជាមួយបណ្តាប្រជាពលរដ្ឋ ដែលបានកាន់កាប់ដីធ្លី ដោយ​«ខុស​ច្បាប់»។ លោកបានថ្លែងឲ្យដឹងទៀតថា៖ «កន្លងមក សកម្មភាពរបស់ពួកគាត់ ដែលចូលទៅកាន់កាប់ដី មិន​ទាន់​ស្របច្បាប់... យើងឃើញមានដីព្រៃរដ្ឋ ដីបំរុងរបស់រដ្ឋនានា ដែលស្ថានភាព នៃការកាន់កាប់របស់​ពួកគាត់​កន្លង​មក ត្រូវបានហាមឃាត់ ដោយច្បាប់ភូមិបាល ឆ្នាំ២០០១។»

» ខាងក្រោមនេះ ជាការបកស្រាយទាំងស្រុង របស់លោក អេ ប៊ុនធឿន៖