ពាក្យ«អគ្គនាយកដ្ឋាន» អាចប្រើបានចំពោះស្ថាប័នឯកជនដែរឬ?
អក្សរសាស្ត្រ - ជាទូទៅ ពាក្យថា«អគ្គនាយកដ្ឋាន» មានអត្ថន័យស្មើរនឹងការសម្គាល់ ឲ្យទីស្នាក់ការកណ្តាលរបស់ខ្លួន។ នៅក្នុងវចនានុក្រមសម្តេចសង្ឃរាជ ជួនណាត ដែលចេញផ្សាយដោយ វិទ្យាស្ថានពុទ្ធសាសនបណ្ឌិត បានធ្វើការពន្យល់ពាក្យទាំងនេះថា៖
- អគ្គ មានន័យថា កំពូល, ខ្ពស់ត្រដែត
- នាយក មានន័យថា ប្រធាន ជាអ្នកដឹកនាំ អ្នកត្រួតត្រា
- ចំណែកពាក្យថាដ្ឋាន មិនត្រូវបានពន្យល់ប្រាប់ក្នុងវចនានុក្រមឡើយ ប៉ុន្តែគេអាចយល់បានថា ពាក្យនេះមានឬសគល់ ពីពាក្យឋាន ឬស្ថាន ដែលមានន័យថាទីឋាន ឬទីកន្លែង។ ដូច្នេះពាក្យថា «អគ្គនាយកដ្ឋាន» អាចពន្យល់តាមពាក្យផ្គុំខាងលើ ជាទីកន្លែងគ្រប់គ្រងធំជាងគេ ឬអាចនិយាយបានម្យ៉ាងទៀត ជាទីស្នាក់ការកណ្ដាល របស់ស្ថាប័ន ឬផ្នែកអ្វីមួយ ដូចជាអគ្គនាយកដ្ឋានពន្ធដារ របស់ក្រសួងសេដ្ឋកិច្ច និងហិរញ្ញវត្ថុ ឬអគ្គនាយកដ្ឋានទូរទស្សន៍ជាតិ របស់ក្រសួងព័ត៌មានជាដើម។ ចុះស្ថាប័នឯកជនមួយចំនួន ដែលបានយកពាក្យនេះមកប្រើប្រាស់ តើមានក្បួនខ្នាតត្រឹមត្រូវដែរឬទេ?
តាមប្រសាសន៏លោក ទួច គឹមស្រ៊ាង ជាប្រធានសមាគម ទ្រទ្រង់អក្សរសាស្រ្ត និងវប្បធម៌ខ្មែរ បានរៀបរាប់ពីការប្រើប្រាស់ពាក្យខាងលើនេះថា អាចប្រើប្រាស់បានគ្រប់ស្ថាប័នរដ្ឋទាំងអស់។ ប៉ុន្តែលោកបញ្ជាក់ថា ចំណែកខាងវិស័យឯកជន ក៏អាចយកពាក្យនេះ មកប្រើប្រាស់បានដូចគ្នាដែរ បើយោងទៅលើអត្ថន័យនៃពាក្យនេះ។
មិនខុសពីការបកស្រាយតាមវចនានុក្រមខាងលើឡើយ លោក ទួច គឹមស្រ៊ាង បានពន្យល់ថា ការប្រើប្រាស់ពាក្យនេះ (នៅក្នុងស្ថាប័នរដ្ឋ) សំដៅដល់កន្លែងរបស់អគ្គនាយក ហៅថា អគ្គនាយកដ្ឋាន។ មនុស្ស បុគ្គល (ប្រធានធំ) គេហៅថា អគ្គនាយក។ ហើយអគ្គនាយកនេះ ត្រូវបានតែងតាំងដោយរាជក្រឹត្រ មានឋានៈជាឯកឧត្តម។
ចំពោះសំនួរដែលសួរថា តើការប្រើប្រាស់ពាក្យនេះ បានទាំងឯកជន និងរដ្ធបែបនេះ តើមានលក្ខណៈស្របច្បាប់ និងត្រឹមត្រូវដែរឬទេ? មន្ត្រីមួយរូប ធ្វើការនៅក្រសួងមហាផ្ទៃ ក្នុងលក្ខខណ្ឌមិនបញ្ចេញឈ្មោះ បានរៀបរាប់ថា៖ «បានតើ។ យើងប្រើបានទាំងរដ្ធនិងឯកជនបាន ក៏ប៉ុន្តែឯកជនទាល់តែទំហំកិច្ចការណ្នឹង មានទំហំធំ បានអាចតម្លើងទៅអគ្គនាយកដ្ឋានណ្នឹងបាន»។
ទាក់ទងនឹងកំរិត នៃការប្រើប្រាស់ពាក្យ«អគ្គនាយកដ្ឋាន»នេះ មន្ត្រីរូបនោះបានរៀបរាប់បន្ថែមថា៖ «វាមានសាខាច្រើនណាស់ វាមិនមែនមានត្រឹម ឧទាហរណ៏ថាសាលាឯកជនមួយតូច អញ្ចឹងយើងមិនអាចប្រើប្រាស់ ពាក្យអគ្គនាយកដ្ឋានណ្នឹងបានទេ ទាល់តែមានទំហំការងារសាខាណ្នឹងច្រើន ទៅតាមបណ្តាលខេត្តអីមួយអញ្ចឹង ឬមួយក៏នៅក្នុងរាជធានី ប៉ុន្តែសាលាណឹង វាមានច្រើន យើងអាចតម្លើង ទៅជាអគ្គនាយកដ្ឋាន»។
លោកបានបញ្ជាក់ពីការអានថា៖ «ជាទូទៅការអាននេះគឺ "អ័កគៈនាយក់ឋាន" មិនមែនអានតាមបាលីថា "អ័ក-គៈនាយៈកឋាន"ទេ»។ លោកឃើញថា ការអាននៅតាមកម្មវិធីទូរទស្សន៏មួយចំនួន មានលក្ខណៈខុស ដោយទំនងយកសូរស័ព្ទ តាមបែបបាលី។
ដូច្នេះ គេអាចនិយាយបានថា រាល់ដងគេតែងតែលឺពីពាក្យនេះ នៅតាមស្ថាប័នរដ្ឋនោះ វាជាទម្លាប់មួយ។ ហើយបណ្ដាក្រុមហ៊ុន ឬស្ថាប័នឯកជនធំៗ ដូចយ៉ាងធនាគារអេស៊ីលីដាជាដើម ដែលមានសាខា សឹងតែនៅគ្រប់ខេត្តក្រុង ព្រមទាំងចេញទៅបើកសាខាខ្លួន នៅប្រទេសឡាវ និងភូមាផងនោះ ទីស្នាក់ការកណ្ដាលរបស់ធនាគារនេះនៅភ្នំពេញ ក៏មិនបានប្រើប្រាស់ពាក្យនេះ មកហៅខ្លួនឯងថា «អគ្គនាយកដ្ឋានធនាគារអេស៊ីលីដា»នោះដែរ ព្រោះវាជា«ទម្លាប់» ដែលជាទូទៅគេមិនបាននឹកឃើញធ្វើចំពោះស្ថាប័នឯកជន ហើយទំនងជា«មិនហ៊ាន»សរសេរដាក់ឈ្មោះនេះទៅទៀត៕