ខុសប្លែងពីការតែងតាំង គោរមងារជា«សម្តេច» ឬ«ឧកញ្ញា» សម្រាប់ប្រទេសកម្ពុជា ដែលកើតមាន តាំងតែពី​សង្គមចាស់ ទៅលើជនណាម្នាក់ លុះណាតែជននេះ មាន«ស្នាដៃពិតប្រាកដ»នោះ ក្នុងសម័យបច្ចុប្បន្ន ការតែង​តាំងគោរមងារទាំងពីរនេះ មិនបានឆ្លុះបញ្ជាំង តាមរយៈស្នាដៃនៃបុគ្គលនោះឡើយ។ តែការតែងតាំងគោរមងារ​ផ្សេងៗ ដល់បុគ្គលណាម្នាក់ ព្រោះការតែងតាំងនោះ ត្រូវបានធ្វើឡើង ក្នុងលក្ខណៈ«ទំរើសបុគ្គល ឬបែប​នយោបាយ»​ ប៉ុណ្ណោះ។ នេះជាការអះអាងឡើង របស់អ្នកស្រាវជ្រាវបញ្ហាសង្គម ដ៏ល្បីឈ្មោះ លោក កែម ឡី។

កាលពីថ្ងៃទី១៤ ខែមិថុនា ឆ្នាំ២០១៥នេះ សម្ដេចព្រះបរមនាថ នរោត្តម សីហមុនី ព្រះមហាក្សត្រកម្ពុជា បាន​ប្រោស​ព្រះរាជទាន គោរមងារ«សម្ដេច» ដល់ថ្នាក់ដឹកនាំកំពូលពីររូប មកពីគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា គឺលោក សាយ ឈុំ ប្រធានព្រឹទ្ធិសភាថ្មី និងលោក ស ខេង រដ្ឋមន្រ្តីក្រសួងមហាផ្ទៃ។ តាមព្រះរាជក្រិត្យ របស់​ព្រះមហា​ក្សត្រ​កម្ពុជា ចេញដោយឡែកពីគ្នា តែនៅក្នុងថ្ងៃតែមួយនោះ បានប្រោសប្រទានលោក ស ខេង រដ្ឋមន្ត្រីក្រសួង​មហាផ្ទៃ មានគោរមងារជា «សម្ដេចក្រឡាហោម ស ខេង» និងលោក សាយ ឈុំ ប្រធានព្រឹទ្ធសភា គោរមងារ​ជា «សម្ដេចវិបុលសេនាភក្ដី សាយ ឈុំ»។

ប៉ុន្តែការតែងតាំង ផ្ដល់គោរមងារ ឡើងជា«សម្ដេច» ទៅឲ្យជនទាំងឡាយណា នៅក្នុងសម័យនេះ ត្រូវបាន​​លោក កែម ឡី វាយតម្លៃឡើងថា មិនបានផ្ដោតសំខាន់ ទៅលើគុណសម្បត្តិ ឬគុណតម្លៃ ស្នាដៃនៃបុគ្គលនោះ ហើយ​ក៏​មិន​​បាន​សម្លឹងមើល ពីទំហំនៃការគាំទ្រ ពីសំណាក់ប្រជាពលរដ្ឋនោះដែរ។

«សម្ដេច ឬឧកញ៉ា តែសម្បក»

លោកបណ្ឌិត កែម ឡី បានពន្យល់ តាមរយៈទស្សនាវដ្ដីមនោរម្យ.អាំងហ្វូ ថាការតែងតាំង«គោរមងា» ពិតជា​មានតម្លៃ​ណាស់ សម្រាប់បុគ្គលម្នាក់ សូម្បីតែបុគ្គលផ្ទាល់ ដែលត្រូវបានគេតែងតាំងនោះ ក៏អាចនឹងមាន​មោទន​ភាព​ផ្ទាល់ខ្លួនផងដែរ នូវអ្វីដែលខ្លួនបានធ្វើ សម្រាប់ប្រជាជាតិ និងជាតិខ្លួន។ តែផ្ទុយមកវិញ បើបុគ្គលនោះ ជា​អ្នក​​បំផ្លាញ​ផលប្រយោជន៍ជាតិ សង្គម ឬពលរដ្ឋរបស់ខ្លួនឯង ដូចជាករណីកាប់បំផ្លាញព្រៃឈើ ឬមានបាតដៃ​ប្រឡាក់​ឈាម ជាដើមនោះ តើ«គោរមងា» ជា សម្តេច ឬឧកញ៉ា នឹងមានប្រយោជន៍អ្វីសម្រាប់សង្គម ជាតិ និង​ឧត្តមគតិ​​ខ្លួនឯន? ថាតើមានទំហំប៉ុន្មាន? ឬទំហំនៃចំណុចវិជ្ជមាន នៃបុគ្គលនោះ នាពេលកន្លងមកជាដើម ពិត​​ជា​មាន​កិត្តិយស ឬមានតម្លៃសម្រាប់បុគ្គល ដែលត្រូវបានតែងតាំងទេ?

អ្នកស្រាវជ្រាវបញ្ហាសង្គម បានលើកមកបកស្រាយ ពីគោរមងារមុនៗ ដូចជាករណីសម្តេច ជូន ណាត ដែលគេ​ទទួលស្គាល់ថា ជាអ្នកប្រាជ្ញអក្សរសាស្រ្តខ្មែរ តាមរយៈការរៀបចំ ឲ្យមានជា«វចនានុក្រមភាសាខ្មែរ» ដែល​​អាច​យកមកប្រើប្រាស់ ជាប្រយោជន៍សង្គមដ៏ធំធេង។ រីឯសម្តេច បវសេដ្ឋា សឺន សាន ជាមនុស្សម្នាក់ បាន​​ចូល​រួម​​​ក្នុង​ការតស៊ូ ជាមួយសម្តេច សីហនុ ដើម្បីទាមទារឯករាជ្យភាព ពីបារាំងដ៏ពិតប្រាកដ និងតស៊ូជាមួយប្រទេស​វៀតណាម ក្នុងរឿងទឹកដីកម្ពុជាក្រោមជាដើម។ ហើយការតែងតាំងសម្តេច ជួន ណាត និងសម្តេចបវសេដ្ឋា សឺន សាន មានការគាំទ្រ និងពេញចិត្តពី សំណាក់ប្រជាពលរដ្ឋកម្ពុជា ទូទាំងប្រទេស រហូតដល់ថ្នាក់អន្តរជាតិ​ទៀត​នោះ វា​ពិត​ជា​កិត្តិយស នៃបុគ្គលដែលត្រូវបានតែងតាំង។

អ្វីទៅ ជាកិត្តិយសសម្រាប់បុគ្គល ដែលមានគោរមងារ ជាសម្ដេច ឬឧកញ៉ា?

លោក កែម ឡី បានបញ្ជាក់ថា បើតែងតាំងមនុស្សល្ព មានស្នាដៃ នោះជាកិត្តិយសមួយ។ តែបើការតែងតាំង​បុគ្គល ដែលគ្មានស្នាដៃ ឬអ្នកដែលធ្លាប់បង្ក ភាពអវិជ្ជមានច្រើនដល់សង្គម នោះក៏ជាកិត្តិយសគាត់ដែរ ពេល​ដែល​តែងតាំងខុសនោះ។ លោកបានសង្កត់ធ្ងន់ថា៖ «តើអ្នកដឹកនាំណា ដែលផលិតនូវចំណុចវិជ្ជមានច្រើន។ អ្នក​ដឹកនាំមានអ្នកខូច មានអ្នកល្អ។  (...) តាំងពី៧៩មក អ្នកដឹកនាំខ្លះ គិតតែពីប្រយោជន៍ខ្លួន កាប់ព្រៃឈើ បក្ស​ពួក​និយម ពុករលួយ បង្កើតរឿងរ៉ាវច្រើនក្នុងសង្គម ព្រោះតែមានថានៈខ្ពស់។ (…) យើងមិនបានមើល​ចំណុច​នេះ ហើយ​គ្មានលក្ខ័ណត្រឹមត្រូវ ការផ្តល់គោរមងារ ក៏មិនមានការកើតសរសើរ ពីពលរដ្ឋ។ បើខ្ញុំ មិនឲ្យ​តម្លៃ​ទេ។ នេះ​គ្រាន់​​តែជា “ទំរើសបុគ្គល” មានលក្ខណៈនយោបាយ។ (…) ការតែងតាំងទាំងនោះ គ្រាន់តែជាការ​គួរសម ដែល​មិន​បាន​មើលឃើញ ពីស្នាដៃពិតប្រាកដណានោះឡើយ។»

តាមគំនិតរបស់លោក ដែលជាអ្នកវិភាគសម្ដីជ្រៅ បានលើកឡើងថា ចង់ឲ្យសង្គមជាតិទាំងមូល មើលឃើញ​ស្នាដៃ​«ពិត»​ក្នុង​ការតែងតាំង។ មិនថាកម្មករ កសិករ ប្រជាពលរដ្ឋ មកពីរដ្ឋាភិបាល គណបក្សក្នុង​រដ្ឋាភិបាល ឯកជន ឬ​បុគ្គល​មកពីបក្សប្រឆាំង មកពីសង្គមស៊ីវិល ត្រូវសំលឹងមើល មនុស្សល្អបំផុតក្នុងសង្គម ហើយ​ធ្វើការ​តែង​តាំង នោះនាំ​ឲ្យ​បុគ្គលនោះ នឹងមានកិត្តិយសក្នុងសង្គម និងជាគំរូល្អសម្រាប់កូនខ្មែរផង៕