មួយ​រយៈ​ពេល​ចុង​ក្រោយ​នេះ បញ្ហា​នៃ​ការ​តវ៉ា​រឿង​ដី​ធ្លី បាន​ផ្ទុះ​ឡើង​ស្ទើរ​ជា​រៀង​រាល់​ថ្ងៃ។ ដោយ​ការ​ដោះ​ស្រាយ នៅ​ថ្នាក់​ក្រោម​ជាតិ មិន​មាន​ប្រសិទ្ធ​ភាព និង​មិន​ទទួល​បាន​នូវ​យុត្តិធម៌ បាន​បង្ខំ​ចិត្ត​ប្រជា​ពលរដ្ឋ ដែល​រង​គ្រោះ​ដោយ​មាន​ជម្លោះ​ដី​ធ្លី នៅ​តាម​បណ្តា​ខេត្ត​មួយ​ចំនួន ដូច​ជា​បន្ទាយ​មាន​ជ័យ ពោធិ៍សាត់ កំពង់​ឆ្នាំង កោះកុង កំពង់​ស្ពឺ ជា​ដើម ធ្វើ​ដំណើរ​មក​តវ៉ា​នៅ​រាជធានី​ភ្នំពេញ ដើម្បី​រក​ដំណោះ​ស្រាយ​ពី​ថ្នាក់​ជាតិ ឬ​រដ្ឋាភិបាល ជា​ពិសេស​ពី​លោក​នាយក​រដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន។

ការផ្ទុះ​ឡើង​នូវ​ព្យុះ​បាតុកម្ម ទាមទារ​រក​ដំណោះ​ស្រាយ​លើ​បញ្ហា​ដី​ធ្លី ពី​ប្រជា​ពលរដ្ឋ​នេះ ត្រូវ​បាន​លោក​ សរ សុវណ្ណ រដ្ឋ​លេខា​ធិការ​ក្រសួង​រៀបចំ​ដែនដី នគរោបនីយ​កម្ម និង​សំណង់ ចោទ​ប្រកាន់​ថា ដោយ​សារ​អ្នក​មាន​អ្នក​បង្ករ (ឬ​អ្នក​ញុះញង់ និយាយ​ម្យ៉ាង​ទៀត) ទើប​វា​កើត​ឡើង​មិន​ឈប់​បែប​នេះ។ កន្លង​មក រដ្ឋាភិបាល​បាន​រួម​គ្នា​ជា​មួយ​ថ្នាក់​ក្រោម​ជាតិ មាន​ភូមិ ឃុំ ធ្វើ​កិច្ចការ​ជា​ច្រើន ដើម្បី​ដោះ​ស្រាយ​បញ្ហា​ដី​ធ្លី។ លោក​ថា រាល់​យន្តការ​ដែល​រដ្ឋាភិបាល​បាន​ធ្វើ គឺ​សុទ្ធ​តែ​មាន​ប្រសិទ្ធិភាព​ទាំង​អស់។

មន្រ្តីរដ្ឋាភិបាលថ្នាក់រដ្ឋលេខាធិការរូបនេះ បានថ្លែងបន្តថា៖ «ខ្ញុំបានជម្រាបហើយ រដ្ឋាភិបាលបានកាត់ដី​ចំនួន​១លាន២សែន ៤ម៉ឺនគ្រួសារ។ ដូចខ្ញុំបានជម្រាបជូនយ៉ាងច្បាស់ (...) តួលេខខាងខ្ញុំមាន៤ភាគពាន់ នៅតំបន់​ដែលចុះបញ្ជីកន្លងមកហើយ ៨ភាគពាន់ នៅតំបន់ដែលចុះបញ្ជី០១ នេះជាតួលេខពិតមិនមែនជាការសិក្សា។»

ការលើកឡើងរបស់មន្រ្តីរដ្ឋាភិបាលខាងលើនេះ ទំនងសំដៅដល់អង្គការសង្គមស៊ីវិលមួយចំនួន ព្រោះកន្លងមក អង្គការដែលធ្វើការពាក់ព័ន្ធដីធ្លី ធ្លាប់ច្រានចោលរបាយណ៍របស់រដ្ឋាភិបាល។ លោក សរ សុវណ្ណ បានថ្លែង​បន្ត​ថា៖ «ក្រសួងបានសរសេរលិខិតទៅអង្គការទាំងនោះ ឱ្យគាត់ប្រាប់មកថានៅកន្លែងណា? ដើម្បីយើងព្យាយាម​ដោះស្រាយ។ តាំងពីខែឧសភា មកដល់ពេលនេះ គាត់អត់ឱ្យ (ចម្លើយ) យើងទេ អញ្ចឹងចម្រៀងដែល​គាត់​ច្រៀង គឺគាត់ច្រៀងតាំងពី៧សែនគ្រួសារ រហូតដល់ជិត៧៧ម៉ឺននាក់ ឥលូវនៅសល់៣០ម៉ឺននាក់។ នេះជា​ការ​ពិត មិនមែនថាយើងមិនទទួលស្គាល់ នូវការលំបាក នូវការប្រឈមទេ។ យើងទទួលស្គាល់។ ប៉ុន្តែអ្វីដែល​យើង​បានធ្វើ សូមឱ្យទទួលស្គាល់ការពិត។»

ក្នុងកម្មវិធីសិក្ខាសាលាថ្នាក់ជាតិ ស្តីពី«ការគ្រប់គ្រងដីធ្លី និងធនធានធម្មជាតិ» កាលពីថ្ងៃទី២៥ ខែធ្នូ នៅ​មជ្ឈ​មណ្ឌលសហប្រតិបត្តិការកម្ពុជា-ជប៉ុន លោក ឡាត់ គី ប្រធានផ្នែកស៊ើបអង្កេតដីធ្លី និងធនធានធម្មជាតិ នៃ​សមាគមការពារសិទ្ធិមនុស្ស អាដហុក បាននិយាយថា៖ «ប៉ុន្តែខ្ញុំ បទពិសោធន៍ធ្វើការងារនេះយូរឆ្នាំដែរហើយ ខ្ញុំអត់អាច-សូមទោស-ខ្ញុំអត់ដឹងថា មានករណីមួយណា ដែលដើរតាមយន្តការចប់សព្វគ្រប់ តាមយន្តការ​បច្ចេកទេស គឺទៅអត់រួច។ ខ្ញុំនិយាយយ៉ាងនេះ មិនមែនរិះគន់បងៗវាគ្មិនខាងដើមទេ ប៉ុន្តែជាតថភាពពិត​ក្នុង​សង្គម។ »

លោក ឡាត់ គី បានបន្តថា៖ «ខ្ញុំយល់ក្នុងនាមខ្ញុំជាកុលបុត្រខ្មែរមួយរូប ខ្ញុំក៏ព្យាយាមបង្ហាញនូវចំណុចវិជ្ជមាន អ្វីដែលល្អៗ ពីផលប្រយោជន៍របស់យើង ក្នុងការដែលនាំគ្នាសរសើរ ពីផលប្រយោជន៍ជាតិរបស់យើង។ ប៉ុន្តែ​ខ្ញុំថា ការដែលយើងព្យាយាមបង្ហាញអ្វីដែលល្អៗ ហើយយើងអត់បានយកអ្វី ដែលប្រជាពលរដ្ឋកំពុង​ប្រឈម​នៅក្នុងសង្គម យកមកបង្ហាញជាគំនិតជាគោលនយោយ ជាច្បាប់សម្រាប់ដោះស្រាយនោះទេ វាមិនមែនជា​អត្ថន័យពិតប្រាកដនៅក្នុងពាក្យល្អទេ។»

មន្ត្រីសង្គមស៊ីវិលឯកទេសខាងដីធ្លី និងធនធានធម្មជាតិរូបនេះ បានកត់សម្គាល់ថា មួយរយៈចុងក្រោយ លោក​មើលឃើញកម្លាំងនៃការតវ៉ារបស់ប្រជាពលរដ្ឋ ទាក់ទងនឹងបញ្ហាដីធ្លី កាន់តែកើនឡើង ក្រោយពេលដែល​គណបក្សនយោបាយធំៗទាំងពីរចរចាត្រូវ។ លោកថា ការកើនច្រើននេះ ក៏ព្រោះតែប្រជាជនជឿលើអ្នកធំ។

រីឯលោកស្រី ជេត ចរិយា នាយកប្រតិបត្តិអង្គការស្តារកម្ពុជា បានថ្លែងថា បញ្ហាមួយចំនួនទាក់ទងនឹង​ការគ្រប់​គ្រងដីធ្លី និងធនធានធម្មជាតិ។ បើទោះលោកស្រីសង្កេតឃើញថា រដ្ឋាភិបាលមានការខិតខំប្រឹងប្រែងយក​ចិត្ត​ទុកដាក់ ក្នុងការដោះស្រាយយ៉ាងណាក៏ដោយ ប៉ុន្តែវានៅតែមិនទាន់មានលទ្ធផល និងប្រសិទ្ធិភាពបាន​១០០%​នោះទេ។ ហើយបញ្ហាមួយចំនួន ក៏នៅមិនទាន់មានការដោះស្រាយ ពីអាជ្ញាធរផងដែរ។

«ម្ចាស់ដីពិតប្រាដកអាចជាជនរងគ្រោះ»

លោក ឡាត់ គី បានកត់សម្គាល់បន្តថា រាល់វិវាទដីធ្លីគឺជាវិវាទរដ្ឋប្បវេណី ដូច្នេះប្រសិនបើវិវាទកើតឡើង​ត្រូវ​ដោះស្រាយឱ្យចប់ ថាតើអ្នកណាជាម្ចាស់ដីពិតប្រាកដ ទើបដំណើការទៅព្រហ្មទណ្ឌបាន។ ប៉ុន្តែទិដ្ឋភាព​ក្នុង​សង្គមជាក់ស្តែង រឿងដីធ្លីមិនទាន់ដោះស្រាយថា អ្នកណាជាម្ចាស់ដីពិតប្រាកដផង ដោយសំអាងតែទៅលើ​ប័ណ្ណ ដែលប័ណ្ណមិនទាន់ដឹងថាត្រឹមត្រូវផង ម្ចាស់ដីខ្លះអាចក្លាយជាជនរងគ្រោះ។ លោកបន្ថែមថា៖ «ហើយ​ជនរងគ្រោះនោះ គឺច្រើនមែនទែន នៅក្នុងសង្គមរបស់យើង»។

បើតាមលោក សរ សុវណ្ណ បានបញ្ជាក់បន្ថែមថា មកទល់ខែវិច្ឆិការ ឆ្នាំ២០១៤នេះ តាមយន្តការគណកម្មការ​សុរិយោដី បានទទួលករណីសរុបចំនួន៦៥៥៨ករណី ទូទាំងប្រទេស។ ចំនួនករណីដែលបានដោះស្រាយ​បញ្ចប់ មានចំនួន២៩១៦ករណី។ ចំនួនករណីច្រានចោល២១៤៦ករណី និងចំនួនករណីកំពុងដោះស្រាយ​មាន​៨៤២​ករណី។ លោកបន្ថែមថា តាមរយៈការអនុវត្តនយោបាយចាស់សកម្មភាពថ្មី លើកម្មវិធីដីធ្លី បានធ្វើឱ្យចំនួន​វិវាទ​ដីធ្លី មានការថយចុះយ៉ាងច្រើន ដែលផ្ទុយពីការបំផុសលើកឡើង ដោយអង្គការមិនមែនរដ្ឋាភិបាល​មួយ​ចំនួន​«តួច» ដែលមិនទទួលស្គាល់ការពិត៕