តើសិទ្ធិប្រជាពលរដ្ឋមានកំរិតណា ក្នុងសង្គមប្រជាធិបតេយ្យ ហើយត្រូវបានការពារដោយច្បាប់អ្វីខ្លះ? តើប្រជា​ពលរដ្ឋ​ទាំង​អស់មានសិទ្ធិស្មើគ្នាឬទេ ក្នុងការស្វែងរកការការពារ ឬរកយុត្តិធម៌សម្រាប់ខ្លួននោះ? តើបុគ្គលគ្រប់រូប​ដែល​រស់​ក្នុង​ប្រទេស​កម្ពុជា មានសិទ្ធិយ៉ាងណាខ្លះ ហើយសិទ្ធនោះត្រូវអនុវត្តយ៉ាងដូចម្តេច?

ខ្សែត្រៀមរបស់អាជ្ញាធរ ត្រៀមទប់ទល់ក្រុមបាតុករ នៅថ្ងៃទី១៥ខែកញ្ញាឆ្នាំ២០១៣។ (រូបថត MONOROOM.info/ O. Vary)

រាជធានីភ្នំពេញ - តាមរដ្ឋធម្មនុញ្ញដែលជាច្បាប់កំពូលរបស់កម្ពុជា មាត្រា៣១បានចែងថា «(…) ប្រជាពលរដ្ឋខ្មែរមាន​ភាព​ស្មើគ្នា​ចំពោះ​មុខ​ច្បាប់ មានសិទ្ធិសេរីភាព និង ករណីយកិច្ចដូចគ្នាទាំងអស់ ដោយឥតប្រកាន់ពូជសាសន៍ ពណ៌សម្បុរ ភេទ ភាសា ជំនឿ​សាសនា និន្នាការនយោបាយ ដើមកំណើតជាតិ ឋានៈសង្គម ធនធាន ឬ ស្ថានភាពឯទៀតឡើយ»។

ជាងនេះទៅទៀត រដ្ឋធម្មនុញ្ញនេះ ក៏បានចែងយ៉ាងច្បាស់ ដើម្បីការពារដល់អាយុ«ជីវិត»ប្រជាពលរដ្ឋ ដែលពុំអាចមាន​អ្នកណាម្នាក់ ប៉ះពាល់បាននោះឡើយ។ ជនគ្រប់រូបមានសិទ្ធិរស់រានមានជីវិត មានសេរីភាព និងមានសន្តិសុខផ្ទាល់ខ្លួន។ ឯទោសប្រហារជីវិត សម្រាប់អនុវត្តលើបុគ្គលទូទៅនៅកម្ពុជា ក៏ត្រូវបានហាមឃាត់ដែរ។ នេះបើយោងតាមមាត្រា៣២ នៃរដ្ឋធម្មនុញ្ញ។

សំនូរសួរថាតើការបិទរបាំងផ្លូវ និងការរាយបន្លាលួស ពីសំណាក់រារដ្ឋាភិបាលដ៏ច្រើនសន្ធឹកសន្ធាប់ លើផ្លូវសាធារណៈ ដែលប្រទេសកំពុងស្ថិតក្នុងសន្តិភាព ដោយមិនបានអនុញ្ញាតិឲ្យប្រជាពលរដ្ឋធ្វើដំណើរឆ្លងកាត់ អាចចាត់ទុកថា​ជាការ​រំលោភលើសិទ្ធិពលរដ្ឋ និងច្បាប់ឬទេ? ព្រោះថាតាមច្បាប់កុំថាឡើយដល់អាយុជីវិត សូម្បីតែទ្រព្យសម្បតិ្តបុគ្គល ក៏ត្រូវ​បានការពាដោយច្បាប់នោះដែរ។ តាមមាត្រា៤០នៃរដ្ឋធម្មនុញ្ញ ឆ្នាំ១៩៩៣ចែងថា «សេរីភាពក្នុងការដើរឆ្ងាយ ជិត និង តាំងទីលំនៅក្នុងស្ថានភាពស្របច្បាប់ របស់ប្រជាពលរដ្ឋត្រូវបានគោរព។ ប្រជាពលរដ្ឋខ្មែរ អាចចេញទៅតាំងទីលំនៅ​នៅប្រទេសក្រៅ ឬ វិលត្រឡប់មកវិញបាន។ ការរក្សាសិទ្ធិមិនឲ្យរំលោភលើលំនៅឋាន និងអាថ៌កំបាំងនៃការឆ្លើយ​ឆ្លង​តាមលិខិត តាមសារទូរលេខ ទូរពុម្ព ទូរគមន៍ និងតាមទូរស័ព្ទ ត្រូវបានធានា។ ការឆែកឆេរលំនៅឋាន សម្ភារៈ វត្ថុ និង លើរូបបុគ្គល ត្រូវធ្វើឱ្យស្របនឹងបញ្ញត្តិច្បាប់។»

ការសម្រេចឲ្យប្រើប្រាស់អាវុធ និងគ្រាប់ពិត បាញ់លើជនស៊ីវិល ជាបញ្ជាអ្នកណា?

ជាមួយគ្នានេះច្បាប់ច្បាប់ធម្មនុញ្ញ ដដែលត្រង់មាត្រា៣៨ បានរ៉ាប់រងមិនឱ្យមានការរំលោភបំពាន លើរូបរាងកាយ​បុគ្គល​ណាមួយឡើយ។ ច្បាប់ការពារ ជីវិត កិត្តិយស និង សេចក្ដីថ្លៃថ្នូររបស់ប្រជាពលរដ្ឋ។ រាល់ការចោទប្រកាន់ ការចាប់ខ្លួន ការឃាត់ខ្លួន ឬការឃុំខ្លួនជនណាមួយនឹងអាចធ្វើទៅកើត លុះត្រាតែអនុវត្តត្រឹមត្រូវតាមបញ្ញត្តិច្បាប់។ ការបង្ខិតបង្ខំ ការ​ធ្វើបាបលើរូបរាងកាយ ឬប្រព្រឹត្តិកម្មណាមួយដែលបន្ថែមទម្ងន់ ទណ្ឌកម្ម អនុវត្តចំពោះជនជាប់ឃុំឃាំង ឬជាប់​ពន្ធនាគារ​ត្រូវហាមឃាត់មិនឱ្យធ្វើឡើយ។ អ្នកដៃដល់ អ្នករួមប្រព្រឹត្ត និងអ្នកសមគំនិត ត្រូវទទួលទោសតាមច្បាប់។

ដូច្នេះ ករណីនៃក្រុមសមត្ថកិច្ចចម្រុះ របស់រដ្ឋាភិបាលចាំផ្ទះ ដែលបានបាញ់រះសំដៅទៅក្រុមបាតុករ និងប្រើប្រាស់​គ្រាប់​បែកផ្សែងជាច្រើនគ្រាប់ កាលពីយប់ថ្ងៃទី១៥ ខែកញ្ញានៅស្ពានអាកាសក្បាលថ្នល់នេះ មានគោរពតាម​ច្បាប់«ធម្មនុញ្ញ»​នេះ​ដែរឬទេ? ឬមួយថា ការ«បាញ់ប្រហារយកអាយុជីវិតអ្នកដ៏ទៃ» ចាត់ទុកថាជាវិធានការការពារសន្តិសុខ របស់សមត្ថកិច្ច ស្របតាម«រដ្ឋធម្មនុញ្ញ»នោះ?

តើករណីខាងលើ អ្នកណាជាអ្នកទទួលខុសត្រូវ? បើយោងតាមមាត្រ៣៩នៃច្បាប់រដ្ឋធម្មនុញ្ញ បានចែងយ៉ាងច្បាស់ទៀតថា ប្រជាពលរដ្ឋខ្មែរ មានសិទ្ធិប្ដឹងបរិហារ ប្ដឹងតវ៉ា ឬប្ដឹងទារសំណងជួសជុលការខូចខាត ដែលបណ្ដាលមកពី​អំពើ«ខុសច្បាប់»​របស់«អង្គការរដ្ឋ» របស់«អង្គការសង្គម និងរបស់បុគ្គលិកនៃអង្គការ»ទាំងនោះ។ ឯការដោះស្រាយបណ្ដឹងតវ៉ា និង​សំណង​ជួសជុលការខូចខាត ជាសមត្ថកិច្ចរបស់តុលាការ។

សរុបមកទាំងសហគមជាតិ អន្តរជាតិ និងអង្គការសង្គមស៊ីវិល ដែលតែងតែឃ្លាំមើលការអនុវត្តសិទ្ធិមនុស្ស បានចាត់ទុក​ការ«ប្រើអំពើហិង្សា»របស់សមត្ថកិច្ចទៅលើ បាតុករជាការរំលោភ«សិទ្ធិមនុស្ស» ដែលបានការពារដោយច្បាប់យ៉ាង​ធ្ងន់ធ្ងរ។

អ្នកបង្ករបួសស្នាមជាប់ពន្ធនាគារ ឯអ្នកបាញ់មនុស្ស រួចខ្លួនរហូត?

មតិរិះគន់ខាងលើបានបន្តរថា ការអនុវត្តច្បាប់នៃមន្រ្តីច្បាប់ គេតែងតែសង្កេតឃើញថា «អ្នកដែលរងការចោទប្រកាន់​ថា​បង្ករបួសស្នាម» រមែងទទួលទោសដោយការចាប់ដាក់«ពន្ធនាគារ»។ ឯអ្នកដែលប្រហារ«ជីវិត»អ្នកដទៃ​ដែលមាន​បុណ្យ​សក្ត័ និងអំណាចតែងតែត្រូវបានរួចខ្លួន តួយ៉ាងដូចជាជនដៃដល់ដែលជាសម្ថកិច្ចបាញ់សម្លាប់បុរសម្នាក់ឈ្មោះ ម៉ៅ សុខចន្ទ អាយុ ២៩ឆ្នាំ នៅស្ពានអាកាសក្បាលថ្នល់ កាលពីយប់ថ្ងៃទី១៥ ខែកញ្ញានេះ មិនត្រូវបានរដ្ឋាភិបាល​មាន«វិធាន»​ការចាប់ខ្លួននោះឡើយមកដល់នឹងពេលនេះ។ មួយវិញទៀតដូចករណីការស្លាប់របស់លោកឈុត វុទ្ធី ក៏មិនទាន់​មាន​ភាព​យុត្តិធម៌ដែរ។ រីឯលោកឈូក បណ្ឌិត ប្រើប្រាស់អាវុធ ដោយចេតនា ប៉ងយកជីវិតកម្មការនីបីនាក់​នៅនៅខេត្តស្វាយរៀង​នោះក៏កំពុងតែមានសេរីភាពនៅឡើយ។

សូមរម្លឹកថាមនុស្សប្រាំមួយអ្នកដែលសាលាដំបូងរាជធានីភ្នំពេញចោទប្រកាន់ពីបទប្រើហិង្សាដោយចេតនា និងបទធ្វើ​ឲ្យ​ខូចខាតសម្បត្តិសាធារណៈដោយចេតនាមានស្ថានទម្ងន់ទោសតាមមាត្រា ២១៨ និងមាត្រា ៤១០ និង ៤១១ នៃក្រម​ព្រហ្មទណ្ឌ ដោយសម្រេចឃុំខ្លួនបណ្ដោះអាសន្ននៅក្នុងពន្ធនាគារកាលពីថ្ងៃទី១៦ ខែកញ្ញា ចោទ ក្រោយពីមាន​ព្រឹត្តិការណ៍ប៉ះទង្គិចហិង្សារវាងសមត្ថកិច្ច និងកងកម្លាំងរាជអាវុធហត្ថនៅលើស្ពានអាកាសក្បាលថ្នល់។ ជនជាប់ចោទ​នោះរួមមានឈ្មោះ ឯក ចាន់នឿន, តាំង ជុងសែ, សុង និស្ស័យ, ឡុង សាមឿន, វ៉ាន់ និនជាជនជាតិខ្មែរ និងឈ្មោះ ង្វៀន ធីដុក ជនជាតិវៀតណាម ។ ពួកគេអាចជាប់ពន្ធនាគារចន្លោះពី ២ឆ្នាំ ទៅ ៥ឆ្នាំ និងពិន័យប្រាក់ពីបួនលានរៀល ទៅដប់​លានរៀល។ តែតាមមាត្រា៣៨នៃរដ្ឋធម្មនុញ្ញបានចែងថា «វិមតិសង្ស័យ ត្រូវបានជាប្រយោជន៍ដល់ជនជាប់ចោទ។ ជន​ជាប់ចោទណាក៏ដោយ ត្រូវទុកជាមនុស្សឥតទោស ដរាបណាតុលាការមិនទាន់កាត់ទោសជាស្ថាពរ។ និងជនគ្រប់រូប មានសិទ្ធិការពារខ្លួនតាមផ្លូវតុលាការ។»

--------------------------------------------
ដោយៈ អ៊ុម វ៉ារី - ថ្ងៃទី១៨ កញ្ញា ឆ្នាំ២០១៣
រក្សាសិទ្ធគ្រប់យ៉ាងដោយ៖ មនោរម្យព័ងអាំងហ្វូ