តើក្លោងទ្វារ «អង្គរសង្ក្រាន ឆ្នាំ២០១៥» យកតាមរចនាបទអ្វី? ក្លោងទ្វារនេះ បានសាងសង់ឡើង ដោយមាន​សរសរស្គមៗ ចំនួនពីរសងខាង ដើម្បីទ្រ ប្រអប់ចតុកោណដ៏វែងមួយ។ នៅពីលើប្រអប់ចតុកោណវែងនេះ គេ​បានបន្តុបបន្ថែម នូវរូប​សញ្ញាមួយ និងអក្សរ«អង្គរសង្ក្រាន» អមសងខាងដោយ រូបសត្វពពែពីរក្បាល។ ក្លោង​ទ្វារនេះ ត្រូវបាន​គេលាបពណ៌ឲ្យ យ៉ាងច្រើនចម្រុះពណ៌។ ពលរដ្ឋមួយចំនួន និងបណ្ដាអ្នកប្រើប្រាស់​បណ្ដាញ​សង្គម បានហៅក្លោងទ្វានោះ ថាជាក្លោងទ្វារ​យករចនាបទវៀតណាម ដោយក្រុមយុវជនអ្នករៀបចំកម្មវិធី ឈ្មោះ «សហភាពសហព័ន្ធយុវជនកម្ពុជា» ដែលដឹកនាំ​ដោយ​លោក ហ៊ុន ម៉ានី កូនប្រុសរបស់លោក​នាយក​រដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន។

ទស្សនាវដ្ដីមនោរម្យ.អាំងហ្វូ បានសុំយោបល់ ពីអតីតមន្ត្រីជំនាញមួយរូប មកពីក្រសួងវប្បធម៌ និងវិចិត្រ​សិល្បៈ​កម្ពុជា លោក វ៉ា រឿន ដែលកំពុងរស់នៅ ក្នុងប្រទេសបារាំង ដើម្បីធ្វើការបកស្រាយ ពីក្លោងទ្វារដ៍​ពិសេស​នេះ។ សូមតាម​ដាន​កិច្ច​សម្ភាស រវាងទស្សនាវដ្ដី និងលោក វ៉ា រឿន ដូចតទៅ៖

តើលោក យល់ឃើញយ៉ាងដូចម្ដេច នៅពេលឃើញក្លោងទ្វារនេះដំបូង?

ជាស្នាដៃរបស់យុវជន ដែលពួកគេចង់បង្ហាញថា ពួកគេបានធ្វើក្លោងទ្វារនេះ។ នេះជាចំនុចមួយ ដែល​យើង​គួរលើក​ទឹក​ចិត្ត។ ប៉ុន្តែរឿងដែលសំខាន់នោះ គឺក្លោងទ្វារនេះ បានធ្វើដាក់ជាប់ នឹងតំបន់ប្រាង្គប្រាសាទ ដ៏​ល្បីល្បាញ​របស់ខ្មែរ ដែល​សម្បូរទៅដោយអ្នកជំនាញ នៅទីនោះ ដើម្បីធ្វើការអភិរក្ស និងការសិក្សា​ស្រាវ​ជ្រាវ។ ដូច្នេះ នៅតំបន់នោះ អ្នកណា​ក៏គេ​ស្គាល់ថា តើអ្វីទៅ ជារចនាបទបូរាណ របស់ខ្មែរដែរ។

អញ្ចឹងលោក មិនគិតថា ក្លោងទ្វារនេះ យកលំនាំតាមរចនាបទខ្មែរទេឬ?

ត្រូវហើយ។ គ្មានអ្វីដែលជាខ្មែរនោះទេ។ តែខ្ញុំចាត់ទុកថា នេះជាគំនិតឆ្នៃប្រឌិតមួយ របស់ក្រុម​យុវជន​ទាំង​នោះ។ គ្រាន់​តែវាខុសរឿង និងខុសកន្លែង ឬអាចនិយាយម្យ៉ាងទៀត ថាមិនបានគិត ឲ្យគ្រប់ជ្រុងជ្រោយ ជា​មួយ​អ្នកជំនាញ ផ្នែក​រចនា​បទ​ខ្មែរ។

ប៉ុន្តែខាងសហភាពសហព័ន្ធយុវជន របស់លោក ហ៊ុន ម៉ានី បានការពារថា គេបានដាក់រូបចាក់ចន្ទ ឬក្បាច់​ចម្លាក់​ផ្សេងៗ សុទ្ធតែជារបស់ខ្មែរ?

ខ្ញុំសូមលើកឧទាហរណ៍មួយ ឧបមាថា លោកស្រី មីឆែល អូបាម៉ា ភរិយាប្រធានាធិបតីអាមេរិក មកខ្មែរ ហើយ​បានស្លៀក​ពាក់​ជាខ្មែរ តើលោកស្រីជាខ្មែរឬទេ? ខ្ញុំឆ្លើយ ដោយមិនរើសអើងថា លោកស្រីនៅតែជាអាមេរិកាំង​អញ្ចឹង។ ព្រោះ​ពាក្យ​ថា ខ្មែរមួយម៉ាត់ វាស្ដែងចេញពីលក្ខណៈសម្បត្តិច្រើនយ៉ាង ក្នុងនោះមានចរិយាសម្បត្តិ និងអ្វីដែលជាឫសគល់ ពីខាង​ក្នុង​មកជាខ្មែរ។ ប៉ុន្តែក្លោងទ្វារនេះ ជាការបំពាក់ខោអាវពីក្រៅ ដើម្បីចង់បង្ហាញ​ថា ជាខ្មែរ តែរចនាបទទាំងមូល មិនបាន​បង្ហាញ​ថា វាជារចនាបទខ្មែរនោះឡើយ។

បានសេចក្ដីថា យ៉ាងដូចម្ដេចទៅ? សូមលោកបញ្ជាក់ឲ្យច្បាស់។

យើងត្រូវបែងចែកជាពីរករណី រចនាបទនៃក្លោងទ្វារទាំងមូល និងក្បាច់ចាក់ចន្ទ ឬក្បាច់ភ្ញីភ្លើង ដែលយកមក​បិទ​ពីលើ។ ខ្មែរធ្វើអ្វីក៏ដោយ ត្រូវគិតពីក្បួនខ្នាត និងភាពសមសួនរបស់វា។ បើសូម្បីតែជហ្វា ឬរូបគ្រុឌ ដែលគេ​ដាក់​នៅលើដំបូល​ព្រះវិហារ សុទ្ធតែមានខ្នាតរបស់វា។ រីឯក្លោងទ្វា របស់ប្រាសាទ ឬក្លោងទ្វារបស់វត្តអារាម​បូរាណៗ របស់ខ្មែរ មិន​បាន​សង់​ឡើង ដោយគ្រាន់តែ យកសរសរស្គមៗពីរ មកដាក់ទ្រធ្នឹមមួយ រាងចតុកោណ ហើយនាំគ្នាបិទក្បាច់ចាក់ចន្ទ ឬក្បាច់ភ្ញីផ្កា ពីលើ ដើម្បីឲ្យគេឯងហៅថា ក្លោងទ្វារដូច្នេះទេ។ ខ្ញុំនិយាយមែន​ទែន​ទៅ បើនិយាយពីរចនាបទខ្មែរ ខ្ញុំមិនដែលឃើញ ក្លោង​ទ្វា​របៀប​ណ្នឹងទេ។

បើតាមលោក ក្លោងទ្វានេះ មានរចនាបទបែបណាទៅវិញ?

ការរិះគន់ ដែលថាក្លោងទ្វារនេះ មានលក្ខណៈតាមរចនាបទវៀតណាម មិនខុសទេ។ ប៉ុន្តែខ្ញុំមិន​និយាយឲ្យ​ចំ​ថា ជារបស់​វៀតណាមទាំងស្រុងនោះទេ តែជារចនាបទ នៃស្ថាបត្យកម្មចិន-វៀតណាម ដែលចូលចិត្តធ្វើអ្វី​មួយ ជ្រុងៗ ហើយ​បន្ទាប់​មក ទើបយកចម្លាក់ ឬវត្ថុអ្វីផ្សេងៗ មកបិទពីលើ ឬបន្ថែមទៅលើសំណង់ជ្រុងៗ របស់​ខ្លួន។ មួយវិញទៀត ក្លោងទ្វារនេះ វាកើតចេញ ពីការសាងសង់ងាយៗមួយ ដែលមិនបានខ្វល់ពីរចនាបទអ្វីទេ ក្នុង​នោះ​មានការតម្លើងដែក ជា​សរសរ​សង​ខាង ហើយយកក្ដាមកវាយគ្របពីលើ មុននឹងគេថែមថយក្បាច់។

សំនួរចុងក្រោយ។ ខាងសហភាពសហព័ន្ធ បានហៅការរិះគន់នេះ ថាជាការកេងចំណេញ​នយោបាយ។ តើ​លោក​យល់​បែប​ណា?

ខ្ញុំបានដឹង ពីការឆ្លើយតបនោះហើយ។ ប៉ុន្តែជាការឆ្លើយតប ដែលមិននិយាយពីជំនាញ និងបច្ចេកទេស។ កាលណា​យក​នយោបាយមកបាំង វាបំបង់រឿងជំនាញហើយ។ ហើយនេះ បើគ្រាន់តែលើកយក ក្បាច់ចម្លាក់ ដូចជាក្បាច់ចាកចន្ទ ឬភ្ញី​ភ្លើង មកនិយាយ មិនត្រឹមត្រូវទេ ព្រោះគេត្រូវនិយាយ ពីតួក្លោងទ្វារទាំងមូល ដូចខ្ញុំ​បានធ្វើការឧបមា លោកស្រី អូបាម៉ា ខាងលើនេះអញ្ចឹង។ អ្នកដែលគេរិះគន់ ទោះជាមានបំណងអ្វីក៏ដោយ គឺ​ខ្លួន​យើងទេ ដែលត្រូវមានទឡ្ហីករណ៍ ឲ្យ​រឹងមាំ​ជាងនេះ ជាពិសេសការបកស្រាយ ប្រកបដោយជំនាញ​ច្បាស់​លាស់។ ហើយនេះ វាដើម្បីខ្មែរ ដើម្បីវប្បធម៌របស់ជាតិ របស់​យើងទាំងអស់គ្នា មិនមែនដើម្បីយកតែឈ្នះ​នោះ​ទេ៕