ពលរដ្ឋ​មួយ​ចំនួន​ដែល​បាន​មក​ធ្វើ​អត្តសញ្ញាណ​ប័ណ្ណ​សញ្ជាតិ​ខ្មែរ នៅ​អធិការ​ដ្ឋាន​ខណ្ឌ សែនសុខ រាជធានី​ភ្នំពេញ បាន​​សម្ដែង​ការ​ត្អូញ​ត្អែរ​របស់​ពួកគេ នៅ​ចំពោះ​និតិវិធី​នៃការ​លក់ និង​ទិញ​ពាក្យ​បំពេញ របស់​មន្ត្រី​នៅ​អធិការដ្ឋាន​ខណ្ឌ ដែល​បាន​ប្រព្រឹត្តិ​ទៅ​តាម​បែប​បក្ស​ពួ​ក និង​បង្កប់​ទៅ​ដោយ​អំពើ​ពុក​រលួយ។ ​ការ​នាំ​គ្នា​មក​ធ្វើ​អត្ត​សញ្ញាណ​ប័ណ្ណ​ថ្មី​ទាំង​នោះ បាន​កើត​ឡើង​បន្ទាប់​ពី​លិខិត​អញ្ជើញ របស់​លោក​អធិការ​ខណ្ឌ​សែន​សុខ បាន​ប្រាប់​ដល់​ប្រជា​ពលរដ្ឋ​តាម​ភូមិ​នីមួយៗ ក្នុង​សង្កាត់​ដែល​ចំណុះ​ឲ្យ​ខណ្ឌ​របស់​ខ្លួន មក​ទទួល​«ទិញ»​ពាក្យ​បំពេញ ដើម្បី​បំពេញ​ធ្វើ​អត្ត​សញ្ញាណ​ប័ណ្ណ ទៅ​តាម​ការ​ណាត់​ជា​«ដាច់ខាត»។

អ្នក​មក​ធ្វើ​អត្ត​សញ្ញាណ​ប័ណ្ណ​ទាំង​នោះ បាន​នាំ​គ្នា​ទៅ​អធិការដ្ឋាន​ខណ្ឌ​ទាំង​ព្រឹក​តាម​ការ​កំណត់ តែ​បាន​«ខក»​ចិត្ត ព្រោះ​បាន​បរាជ័យ មិន​បាន​ទទួល​ពាក្យ​បំពេញ​ធ្វើ​បែប​បទ​នោះ​ឡើយ។ អ្នក​លក់​ពាក្យ​ម្នាក់​ដែល​មិន​ប្រាប់​អត្តសញ្ញាណ បាន​ប្រាប់​ថា ចាំ​ថ្ងៃ​ម៉ោង​១២​មក​ទើប​មាន​លក់ ឬ​ស្អែក​មក​ពី​ព្រឹក​មក អាច​ទិញ​បាន​ហើយ។ អ្នក​លក់​នេះ​បញ្ជាក់​ថា៖ «អស់​ពាក្យ​ហើយ។ ព្រឹក​យក​ចុង​សន្លឹក​នោះ​មក​ដោត ដើម្បី​បាន​ទទួល​ពាក្យ​ទៅ​បំពេញ បើ​មិន​ដូច្នេះ​ទេ បើ​មិន​ទាន់​គេ​ទេ មិន​អាច​ធ្វើ​បាន​ឡើយ។ (...) ព្រឹក​ខាង​ខ្ញុំ​ទទួល​ធ្វើ​តែ​៧០​នាក់​ប៉ុណ្ណោះ ហើយ​ថ្ងៃ​ទទួល​ធ្វើ​តែ​៤០​នាក់​ទេ បើ​មក​ទាន់​មាន​ពាក្យ​លក់​មិន​ទាន់​ទេ រង់​ចាំ​ពេល​បន្ទាប់​ទៀត​ទៅ។»

អ្នកស្រី លក្ខិណា ពលរដ្ឋម្នាក់ដែលមានវត្តមាន នៅកន្លែងធ្វើអត្តសញ្ញាណនោះ បានលើកឡើងថា អ្នកស្រី​មិន​មានពេលវេលាគ្រប់គ្រាន់ សម្រាប់មករង់ចាំធ្វើអត្តសញ្ញាណនេះទេ បើណាត់មកថ្ងៃនេះ មិនបានធ្វើអ្វី​ទាំង​អស់​នោះ។ ហើយបែរជាឲ្យរង់ចាំមកពេលក្រោយទៀត ដោយគ្មានគោលដៅច្បាស់លាស់នោះ វាពិតជា​ពិបាក​ណាស់សម្រាប់អ្នកស្រីដែលត្រូវធ្វើការផង និងត្រូវឈប់មកធ្វើអត្តសញ្ញាណផងនោះ។ អ្នកស្រី លក្ខិណា បញ្ជាក់​ថា៖ «ការងារត្រូវច្បាស់លាស់ ក្នុងលិខិតឲ្យមកថ្ងៃទី១២ ខែមករា ដើម្បីធ្វើអត្តសញ្ញាណប័ណ្ណ។ ខំមក​ទាំងព្រឹក ម៉ោងទើបជាងប្រាំបីសោះ បែរជាប្រាប់ថា អស់ពាក្យ លើកពេលចាំថ្ងៃ ឬស្អែកទៀត។ មិនប្រាកដ​ថា​ស្អែកមក ពាក្យទាំងនោះនឹងនៅសល់ទៀតនោះឡើយ។»

ដោយឡែក លោក យ៉ែម ដែលមានវ័យជាង ហុកសិបឆ្នាំផ្លាយ បានបញ្ជាក់ប្រាប់​ទស្សនាវដ្តីមនោរម្យ.អាំងហ្វូ​ថា សង្គមនេះគឺវាបែបនេះឯង ការងាររដ្ឋបាលបែបអនាធិបតេយ្យ គ្មានច្បាប់ទម្លាប់ គ្មានការគ្រប់គ្រងបាន​ល្អ​ឡើយ។ លោកបន្តថា ខំមកតាមការណាត់ ក្រែងបើមិនមកតាមនោះទេ គេថាហួសពេល ឬហួសថ្ងៃដែលត្រូវ​ធ្វើ​ចាំពេលក្រោយ ដូចរងចាំទឹកភ្លៀងក្នុងខែប្រាំចឹង គ្មានពេលច្បាស់លាស់ឡើយ។ លោកបានបញ្ជាក់​ចុង​ក្រោយថា៖ «មុននេះមានប្តីប្រពន្ធ និងកូនម្នាក់ទើបតែមកក្រោយខ្ញុំ ស្រាប់តែគាត់មានពាក្យសម្រាប់បំពេញ។ ដល់ខ្ញុំសួរគាត់គាត់ប្រាប់ថា បានទំនាក់ទំនងតាមទូរស័ព្ទមកអ្នកនៅក្នុងនោះ ឲ្យយក(ទិញ)ទុកបានបីច្បាប់ ទើបគាត់បាន បើមិនដូចនេះទេ មិនអាចទិញបានទេ បើទោះមកមួយសប្តាហ៍ក៏ដោយ ព្រោះមនុស្សច្រើន​ណាស់​ដែលសម្រុកមកធ្វើ ព្រោះវាត្រូវចំណាយប្រាក់តិច។»

និតិវិធីអនាធិបតេយ្យ នៃរដ្ឋបាលសាធារណៈ

អុំស្រីចំណាស់ម្នាក់ ដែលបានរួមដំណើរពីនាក់កូនរបស់ខ្លួន មកធ្វើអត្តសញ្ញាណប័ណ្ណសញ្ជាតិខ្មែរដែរនោះ បាន​លើកឡើងថា ម្តេចមិនលក់ពាក្យដល់ពួកគាត់សិន ដើម្បីបានយកពាក្យទាំងនោះ ទៅបំពេញ នឹងបាន​ដឹង​ថា តើត្រូវមានឯកសារអ្វីខ្លះត្រូវភ្ជាប់មកជាមួយ ឬត្រូវការបែបបទដ៏ពិបាកអ្វីទៀត ដែលត្រូវបំពេញបន្ត អាងនឹង​បានត្រៀមខ្លួនជាមុន។ អុំស្រីបញ្ជាក់ទៀតថា៖ «នេះមិនហៅគេមក ដល់ពេលមកដល់ប្រាប់ថា អស់ពាក្យ ឲ្យ​អង្គុយចាំដល់ម៉ោង១២ថ្ងៃត្រង់ ទើបបើកលក់ពាក្យទៀត ឬចាំដល់ព្រឹកមកទិញទៀតទើបមានលក់បន្ត។ ចុះ​ចាំបាច់ធ្វើអ៊ីចឹង បើលក់ឲ្យហើយទៅ បានពួកខ្ញុំបានបំពេញជាមុន នឹងអាលដឹងថា តើត្រូវធ្វើអ្វីខ្លះ បំពេញអ្វីខ្លះ យកឯកសាអ្វីខ្លះ បើនីតិវិធីនៃការធ្វើក៏មិនបានប្រាប់ ហើយក៏មិនបានផ្សព្វផ្សាយដែរនោះ។»

លោក ភារម្យ ពលរដ្ឋមួយរូបទៀត ដែលធ្លាប់ឆ្លងកាត់ការធ្វើអត្តសញ្ញាណនេះ បានលើកឡើងថា ការធ្វើ​អត្ត​សញ្ញាណប័ណ្ណនេះ គេត្រូវធ្វើឡើងទៅតាមតំបន់ និងគោលដៅមួយជាក់លាក់ មិនឲ្យច្រលូក បូកបល់គ្នា​នោះ​ទេ។ គេត្រូវធ្វើឡើងនៅតាមខណ្ឌនីមួយៗ ដោយចេញលិខិតអញ្ជើញប្រជាពលរដ្ឋ ឲ្យមកតាមពេល​និងថ្ងៃ​កំណត់ បើមិនដូច្នេះទេ នឹងទុកអាអាសារបង់ហើយសម្រាប់លិខិតអញ្ជើញនោះ។ ប្រជាពលរដ្ឋពីតាមបណ្តា​ភូមិជាច្រើន ក្នុងសង្កាត់និមួយៗ ដែលនៅក្នុងខណ្ឌនេះ និងធ្វើបន្តវេនគ្នាជាបន្តបន្ទាប់។ លោកបន្ថែមថា៖ «ម៉ោង​ទើបតែ៩ព្រឹកសោះ មនុស្សមកមិនទាន់ទាំងបាន៣០នាក់ផង ឯពាក្យបំពេញ បែជាលក់អស់ ហូតដល់​៧០​ច្បាប់​ទៅហើយ។ ដូចជាមិនសមហេតផល។»

យ៉ាងណា លោក ភារម្យ មិនបានបន្ថែមអ្វីជាងនេះទេ តែលោកគ្រាន់តែបញ្ជាក់ថា៖ « អ្នកដែលមានលិខិត​អញ្ជើញ​ក្នុងថ្ងៃណា ត្រូវមកក្នុងថ្ងៃនោះជាកំហិត បើមិនដូច្នេះទេ គេមិនទទួលខុសត្រូវក្នុងការខនខាន​ធ្វើ​អត្តសញ្ញាណនោះឡើយ។ (...) អ្នកនោះមានផ្លូវតែមួយគត់ គឺត្រូវចំណាយប្រាក់ដោយខ្លួនឯងទាំងស្រុង ក្នុង​ការធ្វើអត្តសញ្ញាណនេះរហូតដល់ ៥៥ដុល្លាអាមេរិក សម្រាប់រយៈពេលមួយខែ ទើបអាចទទួលយកបាន។ (...) អ្នកគ្មានលុយធ្វើ ដូចខ្ញុំចឹង មានតែកាតអ៊ុនតាក់ និងកាតមន្រ្តីរាជការប្រើ ឯអត្តសញ្ញាណប័ណ្ណគ្មានប្រើ​នឹង​គេ​ទេ តាំងពីឆ្នាំ១៩៩៣មកនោះ។»

ក្នុងលក្ខខណ្ឌសុំមិនបញ្ចេញឈ្មោះ មន្រ្តីម្នាក់នៃអធិការដ្ឋាននគរបាលខណ្ឌសែនសុខ ដែលក្នុងដៃមានកាន់​ពាក្យ អ្នកបំពេញសម្រាប់អ្នកធ្វើអត្តសញ្ញាណប័ណ្ណនោះ បានលើកឡើងថា លោកត្រូវបានអ្នកភូមិ ឬអ្នស្គាល់​មួយចំនួន«ពឹង»ឲ្យទិញពាក្យទុកឲ្យ រួមទាំងជួយបំពេញបែបបទមួយចំនួនផង។ លោកបន្តថា នេះមិនមែនជា​ការ​ទិញ​លក់បន្តអ្វីទេ តែគ្រាន់តែអ្នកស្គាល់គ្នា គាត់ពឹងពាក់ឲ្យជួយទិញឲ្យប៉ុណ្ណោះ ឯតម្លៃត្រូវបាន​កំណត់ឲ្យ​ចំណាយ ក្នុងមួយនាក់(ឬពាក្យមួយច្បាប់) មួយម៉ឺនរៀល។ លោកថ្លែងឡើងថា៖ «ខ្ញុំមានគេផ្ញើរ​ប្រហែលជាង​១០នាក់ និងសម្រាប់អ្នកផ្សេងទៀត ក៏ប្រហែលជាមានទិញទុកឲ្យដែរ។ (...) ខ្ញុំមិនមានយកឈ្នួលអីទេ បើគាត់​មិនឲ្យក៏ខ្ញុំមិនទារដែរ។»

ទស្សនាវដ្តីមនោរម្យ.អាំងហ្វូ មិនអាចសុំការបញ្ជាក់ពីអធិការដ្ឋានខណ្ឌសែនសុខ លោក ម៉ក់ ហុង ដើម្បីបង្ហាញ​ពីបញ្ហាធ្វើអត្តសញ្ញាណប័ណ្ណសញ្ជាតិខ្មែរ និងតម្លៃចំណាយនោះឡើយ។ តែតាមលិខិតដែលប្រកាស និង​បាន​បិទនៅជាប់ក្លោងទ្វាចូលដោយគ្មានត្រា និងបែបបទដ្ឋបាលនោះ ក៏បានស្នើឲ្យអ្នកមកធ្វើ​អត្តសញ្ញាណប័ណ្ណ​រាយ​ការណ៍មកភ្លាមៗ បើមានការយកលុយលើស ពី១០០០០(មួយម៉ឺនរៀល)នោះ។ តែឯកសារដែលចេញ​ដោយ​ក្រសួងមហាផ្ទៃ សម្រាប់អត្តសញ្ញាណប័ណ្ណ នេះត្រូវចំណាចប្រាក់ត្រឹមតែ១០០០រៀលប៉ុណ្ណោះ សម្រាប់​រយៈពេលបីថ្ងៃ និងអាចប្រាស់ប្រាស់ជាអចិន្ត្រៃយ៍៕