ប្រ៊ែដ អាដាម៖ ហ៊ុន សែន កំពុងធ្វើរដ្ឋប្រហារត្រជាក់
- ដោយ: មនោរម្យ.អាំងហ្វូ ([email protected]) - ប៉ារីស ថ្ងៃទី១៥ តុលា ២០១៧
- កែប្រែចុងក្រោយ: October 16, 2017
- ប្រធានបទ: នយោបាយខ្មែរ
- អត្ថបទ: មានបញ្ហា?
- មតិ-យោបល់
-
លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន ដែលធ្លាប់«ធ្វើរដ្ឋប្រហារ នៅឆ្នាំ១៩៩៧» ម្ដងហើយនោះ លោកនឹងមិនរុញរា ក្នុងការធ្វើ«រដ្ឋប្រហារ»ជាថ្មីទៀតឡើយ ដោយហេតុថា លោក ហ៊ុន សែន ជាមេដឹកនាំ«ផ្ដាច់ការ»មួយរូប ដែលនិយម«ហិង្សា» និងខ្លាចចាញ់ឆ្នោត ក្នុងការបោះឆ្នោតជាតិ ឆ្នាំខាងមុខ។ ប៉ុន្តែ«រដ្ឋប្រហារ»លើកនេះ ជា«រដ្ឋប្រហារត្រជាក់»។ នេះ ជាការលើកឡើង របស់នាយកប្រចាំតំបន់អាស៊ី របស់អង្គការឃ្លាំមើលសិទ្ធិមនុស្ស លោក ប្រែដ អាដាម (Brad Adams) នៅក្នុងកិច្ចសម្ភាសមួយ ដើម្បីពន្យល់ពីវិបត្តិនយោបាយ ដែលកំពុងកើតមាន ក្នុងប្រទេសកម្ពុជា។
វិបត្តិនយោបាយនៅកម្ពុជា បានឈានចូលដំណាក់ ដ៏ក្ដៅបំផុតមួយ និងបង្កឲ្យមានប្រតិកម្មចម្រុះ មកពីប្រទេសធំៗនៅជុំវិញផែនដី និងពីសំណាក់ស្ថាប័នអន្តរជាតិជាច្រើន បន្ទាប់ពីការឃាត់ខ្លួន លោក កឹម សុខា ប្រធានគណបក្ស - បណ្ដឹងដើម្បីរំលាយគណបក្ស និងការត្រៀមយកអាសនៈទាំងអស់ (ទាំងថ្នាក់ជាតិក្នុងរដ្ឋសភា ទាំងថ្នាក់មូលដ្ឋានក្នុងឃុំសង្កាត់) របស់គណបក្សសង្គ្រោះជាតិ ទៅបែងចែកឲ្យគណបក្សផ្សេង។
ជំហានឈានទៅរំលាយគណបក្សប្រឆាំង ត្រូវបានរដ្ឋាភិបាលយកច្បាប់មួយ ស្ដីពីគណបក្សនយោបាយ មកអនុវត្តន៍ បន្ទាប់ពីច្បាប់នេះ បានរងការធ្វើវិសោធនកម្ម ម្ដងជាពីរដង នៅដើមឆ្នាំ២០១៧កន្លងទៅនេះ ដោយរដ្ឋសភាមួយ ដែលមានការចូលរួមប្រជុំ តែសមាជិកសភា មកពីគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា។ ហើយរដ្ឋសភាដដែលនេះ ក៏បានប្រជុំពិភាក្សាកាលពីសប្ដាហ៍មុន ដើម្បីឈានទៅសម្រេច ការធ្វើវិសោធនកម្មច្បាប់ ជាច្រើនទៀត ដែលតម្រូវឲ្យធ្វើ«ជាបន្ទាន់ និងជាការប្រញាប់» នឹងអាលបែងចែកអាសនៈ របស់គណបក្សសង្គ្រោះជាតិ ទៅឲ្យគណបក្សដទៃ ទាំងគ្មានការគាំទ្រ (ឬមានការគាំទ្រតិចតួច) ពីសំណាក់ពលរដ្ឋម្ចាស់ឆ្នោត។
តាមរយៈកិច្ចសម្ភាស ជាមួយវិទ្យុសម្លេងសហរដ្ឋអាមេរិក (VOA) លោក ប្រែដ អាដាម បានហៅការបង្កើត និងអនុវត្តន៍ច្បាប់ខាងលើ ដើម្បីឈានទៅរំលាយគណបក្សប្រឆាំងនេះ គ្រាន់តែជាការចង់បាន របស់លោក ហ៊ុន សែន តែម្នាក់ប៉ុណ្ណោះ។ លោកថា៖ «គាត់(លោក ហ៊ុន សែន) ធ្វើរដ្ឋប្រហារត្រជាក់ ដោយមិនមានហិង្សាអ្វីទេ ប៉ុន្តែគាត់ប្រើប្រាស់ការគំរាមកំហែង ដដែល ប្រើប្រាស់កម្លាំងប៉ូលិស និងអំណាចរដ្ឋ ប្រឆាំងនឹងគណបក្សប្រឆាំង»។
នាយកប្រចាំតំបន់អាស៊ី នៃអង្គការអន្តរជាតិ ដ៏មានទីស្នាក់ការកណ្ដាល នៅទីក្រុងញ៉ូយក (អាមេរិក) បានពន្យល់ពាក្យ«ត្រជាក់» នៅទីនេះ ថាមានន័យស្មើនឹង«ការធ្វើរដ្ឋប្រហារ ដោយស្ងប់ស្ងាត់» ដែលពិភពលោកមិនសូវចាប់អារម្មណ៍ខ្លាំង ដូចកាលរដ្ឋប្រហារ ក្នុងខែកក្កដា ឆ្នាំ១៩៩៧ ដែលពេលនោះ មានការផ្ទុះអាវុធខ្លាំងក្លា កណ្ដាលរាជធានីភ្នំពេញ រវាងកងទ័ពស្និតនឹងព្រះអង្គម្ចាស់ នរោត្ដម រណឫទ្ធិ និងកងទ័ពស្និតនឹងលោក ហ៊ុន សែន។
លោកថា៖ «លោក ហ៊ុន សែន បានធ្វើរដ្ឋប្រហារក្តៅ នៅឆ្នាំ១៩៩៧។ នៅពេលនោះ ខ្ញុំរស់នៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជា ហើយគ្រាប់រ៉ុកែតបានធ្លាក់ នៅជិតផ្ទះរបស់ខ្ញុំ។ មានមនុស្សស្លាប់ច្រើនណាស់ ហើយមានព័ត៌មានលើទំព័រមុខ (នៃសារព័ត៌មាន) នៅពាសពេញពិភពលោក។ ព្រឹត្តិការណ៍នោះ ជាព័ត៌មានសំខាន់ ក្នុងការផ្សាយរបស់ទូរទស្សន៍ ស៊ីអឹនអឹន (CNN) និងប៊ីប៊ីស៊ី (BBC)។ ឥឡូវនេះ គាត់ធ្វើរដ្ឋប្រហារត្រជាក់ (...) ជាទិដ្ឋភាពខុសគ្នា។ ដូច្នេះហើយ បានជាគេមិនសូវចាប់អារម្មណ៍ដូចមុន។»។
សម្រាប់លោក ប្រែដ អាដាម ការធ្វើរដ្ឋប្រហារ ទោះជាស្ថិតក្នុងរូបភាព«ក្ដៅ» ឬ«ត្រជាក់»ក៏ដោយ តែ«វាជាអ្វីដែលលោក ហ៊ុន សែន អាចរក្សាអំណាចបាន» យូរអង្វែងទៅមុខទៀត។ ជាពិសេស លោក អាដាម បានជឿជាក់ថា នៅក្រោយ«ការធ្វើរដ្ឋប្រហារត្រជាក់»នេះ អ្វីៗក៏មានដំណើរការ«មិនខុស» ពីអ្វីៗ ដែលបានកើតក្រោយការធ្វើរដ្ឋប្រហារក្ដៅ កាលពីម្ភៃឆ្នាំមុននោះដែរ។
លោក ប្រែដ អាដាម បានបញ្ជាក់ដូច្នេះ៖ «ខ្ញុំមិនគិតថា អ្វីៗនឹងមានដំណើរការល្អទេ ដរាបណាលោក ហ៊ុន សែន នៅកាន់អំណាច ពីព្រោះគាត់បានបង្ហាញ ឱ្យគេដឹងថា គាត់គឺជាជនផ្តាច់ការ ដែលនិយមហិង្សា។ ប្រទេសមួយមិនអាចជោគជ័យបានទេ បើមានមេដឹកនាំផ្តាច់ការដែលនិយមហិង្សា នៅកាន់អំណាច។»៕