ប្រវត្តិសាស្ត្រ - នៅប្រទេសបារាំង ថ្ងៃបុណ្យនេះត្រូវបានដាក់ជាបុណ្យជាតិរបស់ប្រទេស តាំងពីឆ្នាំ១៨៨០ ក្នុង​ខណៈ ដែលប្រទេសនេះ បានបណ្ដុះឡើងវិញ នូវរបបសារធារណរដ្ឋទី៣។ រដ្ឋសភាបារាំងក្នុងសម័យនោះ បាន​អនុម័ត្រ​យក​ថ្ងៃនេះ ជាថ្ងៃបុណ្យជាតិជាផ្លូវការ   ដោយយោងទៅលើព្រឹត្តការណពីរ កាលពីជិតមួយសតវត្ស​មុន។ ព្រឹត្តិការណ​ទាំង​ពីរនេះ គឺបដិវត្តន៍​ដោយកម្លាំងប្រជាជន ថ្ងៃទី១៤កក្កដា ឆ្នាំ១៧៨៩ ក្នុងការវាយ​រំដោះ​ពន្ធនាគារ បាស្ទីយ៍ (Bastille) ក្នុងរដ្ឋធានីប៉ារីស និងថ្ងៃទី១៤ កក្កដា ឆ្នាំ១៧៩០ មួយទៀត ដែលជាថ្ងៃនិមិត្តិរូប នៃការបង្រួបបង្រួមជាតិផង ព្រម​ទាំង​ក្នុងបំណង ចង់រលឹកខួបមួយឆ្នាំ ពីថ្ងៃរំដោះពន្ធនាគារបាស្ទីយ៍ ឆ្នាំ​១៧៨៩​នេះផង។

រលឹកពីប្រវត្តិ នៃ «ថ្ងៃវាយរំដោះ គុកបាស្ទីយ៍»

អ្នកនិពន្ធ វិចទ័រ ហ៊ុយហ្គោ (Victor Hugo) ដ៏ល្បីរបស់បារាំង បាននិយាយថា «ថ្ងៃបុណ្យនេះ វាមិនត្រឹមតែជា​ថ្ងៃបុណ្យ​ជាតិរបស់បារាំងប៉ុណ្ណោះទេ តែវាជាថ្ងៃបុណ្យមួយ មានលក្ខណៈជាសកល ។ ថ្ងៃទី ១៤កក្កដា ជាថ្ងៃ​នៃការធ្លាក់ចុះ នូវជញ្ជាំងដ៏ធំមហិមា នៃពន្ធនាគារបាស្ទីយ៍ ហើយវាបានបិទបញ្ចប់ នូវរបបទាសភាពទាំង​ឡាយ ដែលគ្រប់ប្រជាជាតិ ទាំងអស់ក្នុងលោក នរណាៗ ក៏ត្រូវការដែរ។»

រូបភាពគូរឡើងវិញ បង្ហាញពីទិដ្ឋភាព នៅតំបន់ជិតពន្ធនាគារ បាស្ទីយ៍។ Photo: Wikipedia.org

គេនៅចាំបានថា កាលនោះជារដូវក្ដៅ ហើយការវំជើបរំជួលដ៏ធំមួយ បានគ្របដណ្ដប់ពាសពេញ​ទាំងរដ្ឋធានី​ប៉ារីស។ ប្រជាជនបារាំងកាលសម័យនោះ ខឹងសម្បារយ៉ាងខ្លាំង ដោយត្រូវរស់នៅក្នុងសភាពមួយដ៏​លំបាក​ជាទីបំផុត ទល់​នឹង វិបត្តិនយោបាយ សេដ្ឋកិច្ច និងសង្គមកិច្ចយ៉ាងធ្ងន់ធ្ងរ។ ស្ដេច ល្វី ទី១៦ កាលនោះ ត្រូវ​ប្រឈមមុខនឺងក្រុមតំណាង ប្រជាជន ដែលចង់បង្កើតអោយមានច្បាប់រដ្ឋធម្មនុញ្ញមួយឡើង ដែលនឹងប្រគល់​សិទ្ធិសេរីភាពច្រើនជាងមុន ទៅ​ឲ្យ រាល់ប្រជាជនម្នាក់ៗ។ ប្រជាជន ដែលទាមទារចង់អោយ មានការបង់ពន្ធ​តិចជាងមុន ហើយបង្កើតអោយមាននូវសិទ្ធិ ស្មើភាពគ្នាមួយនៅក្នុងសង្គម ដែលពីមុនមក សិទ្ធិនេះមាន​សម្រាប់​តែមេសាសនានៅក្នុងព្រះវិហារ និងពួកអ្នក​មាន​ស្ដុកស្ដមប៉ុណ្ណោះ។

តែរាល់ការតស៊ូតាមផ្លូវច្បាប់ ដោយការជជែក និងការបោះឆ្នោតទាំងឡាយ បានត្រឹមតែធ្វើអោយ ការខកចិត្ត​របស់ ប្រជាជន និងអ្នកតំណាងពួកគាត់ រីករាលដាលកាន់តែខ្លាំង។ ពួកគាត់បានទាមទារបង្កើត អោយខាង​តែបាន នូវការ​ជួបប្រជុំថ្នាក់ជាតិមួយ (ដូចគ្នានឹងរដ្ឋសភាដែរ) នៅថ្ងៃទី៩កក្កដាឆ្នាំ១៧៨៩។ ការទាមទារនេះ បានធ្វើអោយស្ដេច ល្វីទី១៦ ព្រួយបារម្ភ ហើយបានលួចនាំចូលដោយសំងាត់ មកក្នុងប្រទេសបារាំងនូវ​កងទ័ព​បរទេស (ពីប្រទេសស្វីស និងអាឡឺម៉ង់) ដោយ​ទុកអោយត្រៀមចាំ នៅតំបន់មួយជិតវ៉ែកសៃយ៍ (Versailles) ស្ថិតនៅមិនឆ្ងាយប៉ុន្មាន ពីរដ្ឋធានី​ប៉ារីស។ ពាក្យចចាមអារ៉ាម​ជាច្រើន បានធ្វើអោយលេចលឺថា កងទ័ពស្មោះ​ស្ម័គ្រ​នឹងស្ដេចទាំងនេះ នឹងត្រៀម​ខ្លួន​រួច​ជាស្រេច​ សំរាប់ចូលមកក្នុង​រដ្ឋធានី ប៉ារីស​ ដើម្បីចាប់ក្រុមពួកអ្នក​តំណាង​ប្រជាជន។

គឺនៅថ្ងៃទី១២កក្កដា ឆ្នាំ១៧៨៩នោះហើយ ដែលលោក កាមី ដេសមូឡាំង (Camille Desmoulins) ដែល​ជា​អ្នក​ច្បាប់​មួយរូប ដែលមិនសូវជាមានឈ្មោះបោះសំលេង បានឡើងឈរនៅលើធុងស្រាមួយ ហើយ​បាន​ស្រែក​អំពាវនាវ ឲ្យ​ជនរួមជាតិ​ទាំងឡាយ ក្រោបឡើងធ្វើការបះបោរ (Saint Barthélemy des patriotes) ប្រឆាំង​នឹងរបបរាជានិយម​ផ្ដាច់ការ និងរបបទាសភាព។

ប្រជាជន ជាពិសេសអ្នករស់នៅក្នុងរដ្ឋធានី ប៉ារីស ដែលកំពុងតែក្ដៅក្រហាយស្រាប់ គ្មានជំរើសអ្វីក្រៅ​តែ​ពី​ទៅ​ចូល​រួបរួមជាមួយនឹងការដង្ហោយហៅនេះ ហើយត្រូវតែធ្វើការប្រយុទ្ធ ​ដើម្បីអោយសំលេងរបស់ខ្លួន ត្រូវ​បាន​គេស្ដាប់លឺ និងយកចិត្តទុកដាក់។ នៅព្រឹក ថ្ងៃទី ១៤កក្កដា ឆ្នាំ១៧៨៩ បណ្ដាជនបានប្រមូលផ្ដុំគ្នា ប្រមាណ​ជា​ពី ៤៥ ០០០ ទៅ ៥០ ០០០នាក់ បានចេញទៅយកអាវុធ ពីមណ្ឌលផ្ទុកអាវុធមួយ ឈ្មោះហៅថា អាំងវាលីដ (Invalides)។ នៅពេល​នោះ មានកងទ័ពនិងកាំភ្លើងធំជាច្រើន បានត្រូវដាក់ពង្រាយ នៅនឹងមុខ​មណ្ឌល​ផ្ទុក​អាវុធនោះ តែពួកមេទ័ពប្រចាំ​នៅនឹងកន្លែង បានសំរចេចិត្តជា​ឯកច្ឆ័ន ថាមិនធ្វើសកម្មភាពបាញ់ ប្រឆាំងនឹង​ពួកអ្នកបះបោរទាំងនេះទេ។

ក្រោយពេលប្រមូលបានអាវុធហើយ បណ្ដាជន​ទាំងនោះ បានដើរត្រសងតំរង់ទៅ បាស្ទីយ៍ ដែលជា​ពន្ធនាគារ​​ដ៏​ធំ​ជាងគេរបស់ប្រទេស និងជានិមត្តរូបនៃអំណាចផ្ដាច់ការ​​ របស់រាជានិយម។ ការបាញ់ប្រយុទ្ធគ្នា ប្រកប​ដោយ​ឈាម បានកើតឡើងពេញមួយ ថ្ងៃ នៅទីនោះ រហូតដល់ប្រជាជន ដណ្ដើមបានជ័យជំនះ ហើយបានដោះលែង នូវអ្នក​ទោស​សំខាន់ៗខ្លះ និងបានកាន់កាប់ទាំងស្រុង នូវមន្ទីឃុំឃាំងដ៏រឹងមាំនេះ។

រូបភាពគូរឡើងវិញ ពីការប្រយុទ្ធបង្ហូឈាម ក្នុងពេលដណ្ដើមយក បាស្ទីយ៍។ Photo: Wikipedia.org

តាំងពីពេលនោះមក ព្រឹត្តិការណ៍នេះត្រូវបានបណ្ដាជន ក្នុងប្រទេសផ្សេងទៀតនៅអ៊ឺរ៉ុប ក៏ដូចជានៅរ៉ូស្ស៊ី យក​មកធ្វើ ជាគំរូ និងវាបានក្លាយជាចលនា​ នាំមុខមួយរបស់ពិភពលោក ក្នុងការបំបាត់ទាសភាព ហើយស្វែងរក​មកវិញ នូវ​សេរីភាព និងសមភាពនៅក្នុងសង្គម។ គេបានហៅព្រឹត្តិការណនេះថា «ថ្ងៃវាយរំដោះ គុកបាស្ទីយ៍»។

ថ្ងៃបុណ្យសហព័ន្ធ - និមិត្តរូប នៃការបង្រួបបង្រួមជាតិ

ថ្ងៃបុណ្យជាតិបារាំង ១៤កក្កដានេះ បានផ្សារភ្ជាប់ទៅនឹងទិវាមួយទៀត ដែលប្រជាជនបារាំងក្នុងសម័យនោះ បាន​ប្រារព្វធ្វើឡើង ដើម្បីជាការរំលឹកខួបមួយឆ្នាំ នៃ«ថ្ងៃវាយរំដោះ គុកបាស្ទីយ៍» គឺនៅថ្ងៃទី ១៤កក្កដា ឆ្នាំ​១៧៩០។

តាំងពី​«ថ្ងៃវាយរំដោះ គុកបាស្ទីយ៍»មក នៅតាមបណ្ដាខេត្រក្នុងប្រទេសបារាំង បានបង្កើតតែរៀងៗខ្លួន នូវ​សហព័ន្ធ​​តំបន់ នៃកងទាហ៊ានជាតិ។ ការបង្កើតនេះមានអត្ថន័យ ដើម្បីបន្ថយអំណាចកណ្ដាល ដែលពីមុន អំណាចនេះមាន​ចេញតែពីព្រះបរមរាជវាំងប៉ុណ្ណោះ។ ហើយដើម្បីត្រួតពិនិត្យចលនា​ ដែលបានកើត​ឡើង​ដោយឯកឯងនេះ រដ្ឋធានី ប៉ារីស​ពេលនោះ ក្រោមការជម្រុញរបស់លោក ឡាហ្វៃយេត (Lafayette) បាន​បង្កើត​ជាសហព័ន្ធរួមធំមួយ ដោយ​ប្រមូល អ្នកតំណាងសហព័ន្ធមកពីតាមខេត្ត ឲ្យមកចូលរួមប្រជុំគ្នា នៅថ្ងៃទី ១៤ កក្កដា ឆ្នាំ១៧៩០។ ការប្រារព្វពិធី មានលក្ខណៈជាការរំលឹកខួប «ថ្ងៃវាយរំដោះ គុកបាស្ទីយ៍» តែនៅក្នុងនោះ ក៏បានដាក់បញ្ចូលផងដែរ នូវរបៀបរបប​គ្រប់គ្រង និងការបង្រួបបង្រួម ជាធ្លុងមួយក្នុងប្រទេស ដែលកំពុង​មាន​វិបត្តិ។ នៅថ្ងៃនោះ ទាហ៊ានប្រមាណជា ១៤ ០០០នាក់ របស់ក្រុមសហព័ន្ធ បានមកដល់រដ្ឋធានី ប៉ារីស ហើយ​បានធ្វើជាក្បួន រៀបជាក្រុមតាមខេត្ត ដើរពីអតីត​ពន្ធនាគារបាស្ទីយ៍ មកទីលានមួយជិត មណ្ឌល​ផ្ទុក​អាវុធ អាំងវាលីដ ដើម្បីធ្វើពិធីជួបជុំនៅទីនោះ។

រូបភាពគូរឡើងវិញ ពីពិធីបុណ្យសហព័ន្ធ នៅលើទីលានដ៏ធំមួយ។ Photo: Wikipedia.org

នៅលើទីលាន ដែលគេប្រារព្ធពិធីនោះ ស្ដេចល្វីទី ១៦ បានស្បថថា នឹង«ថែរក្សារដ្ឋធម្មនុញ្ញ សំរេចដោយ​សភា​របស់​ជាតិ»។ ជាមួយនឹងការគាំទ្ររបស់ ប្រជាជននៅរដ្ឋធានីប៉ារីស ដែលនៅមានភក្ដីភាពនៅឡើយ ជាមួយ​របបរាជា​និយម​នោះ ស្ដេចល្បីទី១៦ នៅតែមានអំណាចនៅក្នុងរាជបល្ល័ង្គនៅឡើយ។ ដូច្នេះ គំនិតដែល​និយាយ​​ពី ការបង្រួប​បង្រួម​ជាតិក្នុងពេលនោះ បានទទួលជ័យជំនះយ៉ាងត្រចះត្រចង់ និងបានប្រែក្លាយ​ពីធី​ជួប​ប្រជុំនេះ ទៅជាបុណ្យ​ប្រជាប្រិយ​មួយ យ៉ាងសប្បាយអឺងកង។ តែវាជាការផ្សះផ្សារជាតិមួយ ដែលមាន​រយះ​ពេល​ខ្លីជាទីបំផុត ដោយសារតែស្ដេចល្វីទី ១៦ ត្រូវបានចាប់ខ្លួន និងយកទៅប្រហាជីវិត នៅពីរឆ្នាំក្រោយមក។

ក្លាយជាបុណ្យជាតិ នៅរយះពេល ជិតមួយសតវត្សក្រោយមក

ការរំលឹកខួប នៃព្រឹត្តិការណ៍«ថ្ងៃវាយរំដោះ គុកបាស្ទីយ៍»នេះ មិនត្រូវបានគេនឹកនារក អស់រយះពេលជិត ១០០ ឆ្នាំ។ លុះត្រាមក ដល់ឆ្នាំ១៨៨០ ដែលកាលនោះ អ្នកគ្រប់គ្រងរបបបារាំងថ្មីមួយហៅថា សារធារណរដ្ឋទី៣ ចង់​ស្វែងរកថ្ងៃ បុណ្យជាតិមួយ ក្រោមគោលគំនិត «ដើម្បីបណ្ដុះបំណងប្រាថ្នាដ៏យូលង់មួយ របស់ជាតិ» នៅជុំវិញ​និមិត្តរូបរបស់ សារធារណរដ្ឋ ហើយគេបាននឹកឃើញទៅដល់ ព្រឹត្តិការណ៍ទាំងពីរខាងលើ។ ចម្រៀងជាតិ​សព្វ​ថ្ងៃ របស់ប្រទេស​បារាំង ឡាម៉ាសៃយែស (la Marseillaise)  ក៏ត្រូវបានស្នើអោយមាន ក្នុងពេលជាមួយ​គ្នា​នោះ​ផងដែរ។

នៅក្នុងរដ្ឋសភាបារាំង កាលជំនាន់នោះ មានតំណាងរាស្រ្តជាច្រើន ដែលបានជំទាស់នឹង «ថ្ងៃវាយរំដោះ​គុក​បាស្ទីយ៍» ទី១៤កក្កដា ឆ្នាំ១៧៨៩នេះ យកមកធ្វើជាបុណ្យជាតិ ដោយពួកគេយល់ថា វា​ជាថ្ងៃគ្រប​ដណ្ដប់ទៅ​ដោយឈាម និង​អំពើហឹង្សា។ តែដោយសារគេបានលើកយក ថ្ងៃបុណ្យ​សហព័ន្ធ ក្នុងនិមិត្តរូបបង្រួប​បង្រួម​ជាតិ​មួយទៀត មកបន្ថែម ទើបរដ្ឋសភានៅពេលនោះ បានសំរេចបោះឆ្នោតយក ថ្ងៃទី១៤កក្កដា ជាថ្ងៃបុណ្យជាតិ របស់ ប្រទេសបារាំង រហូត​មក​ទល់បច្ចុប្បន្ន៕